Tema Vakfı’nın kurucularından olan, Yalova’daki 14 bin türü barındıran Karaca Arboretumu’nu kuran ve Türkiye’ye doğayı sevmeyi öğreten Hayrettin Karaca, nam-diğer Toprak Dede, Ocak ayında aramızdan ayrıldı.

‘Toprak Dede’ adıyla bilinen Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma (TEMA) Vakfı Kurucu Onursal Başkanı Hayrettin Karaca, 20 Ocak 2020’de, 97 yaşında hayata veda etti. Bir nesle doğa sevgisini aşılayan Karaca’nın fotoğrafı, Cemal Reşit Rey Salonu’ndaki törende, sahneye yerleştirilen saksılardaki bitkilerin ortasına yerleştirildi. Böylece bu dünyadan bir Toprak Dede geçip gitti. 

4 Nisan 1922’de Bandırma’da dünyaya gelen Hayrettin Karaca’nın babası Hocazade Halil Efendi ve annesi Zehra Hanım, Kırım muhaciriydi. Liseyi bitirdikten sonra ailesinin triko-örme işinin başına geçti ve Karaca’yı Türkiye’nin en başarılı sanayi kuruluşlarından biri haline getirdi. Oysa onun gönlünde edebiyat ve doğa sevgisi yatıyordu.

Doğa tutkusundan vazgeçemeyen Karaca, 50’li yaşlarına geldiğinde, işi oğluna devretti ve Türkiye’nin ilk özel arboretumunu kurdu. Yurtiçi ve yurtdışında gezdiği her yerden tohumlar toplayan, botanik bahçelerini gezen Karaca’nın Yalova’da kurduğu Karaca Arboretumu, dünyanın her yerindeki botanikçiler tarafından biliniyor. Türkiye için adeta bir gen koruma merkezi olan Karaca Arboretumu, içerisinde 14 bin türü barındırıyor. Hannover Üniversitesi’nden ekoloji profesörü Franz H. Meyer, Hayrettin Karaca’dan “Şimdiye kadar hiç böylesine kişisel çıkar gütmeden, kendini insanlığın yararına çalışmaya adamış birine rastlamadım.” diye bahsediyor.

‘Türkiye Çöl Olmasın’

Toprak Dede Hayrettin Karaca ve Yaprak Dede A. Nihat Gökyiğit, 11 Eylül 1992 yılında TEMA Vakfı’nı birlikte kurdular. Amaçları Anadolu’da yaşanmakta olan erozyon ve çölleşme tehlikesine kamuoyunun dikkatini çekmekti. Hedefleri ise bu mücadelenin devlet politikası haline gelmesine katkı sağlamaktı. TEMA’nın “Türkiye Çöl Olmasın” sloganı toplumda büyük yankı uyandırdı. İlk kez önlem alınmazsa ülkemizin çöl olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu bu kadar yüksek sesle dile getirilmişti.

Ödüllere doymayan bir ömür

Ömrü boyunca ağaç dikmeyi hiç bırakmayan Karaca, bugüne dek çok sayıda ödüle layık görüldü. Çok sayıda üniversite ve meslek örgütünden ödüller alan Karaca, 2005’te TBMM Onur ödülü, 2012’de Right LivelihoodAward ‘da Alternatif Nobel ödülü ve 2013’te Birleşmiş Milletler Orman Kahramanı ödülünün sahibi oldu. Her zaman aynı kırmızı kazağı giymesiyle ilgili sorulan bir soruya, şöyle yanıt vermişti: “Param var ama hakkım yok. Fazladan aldığınız her bir tüketim malzemesinin doğaya bedeli var.”

O, yalnızca erozyonla mücadele etmedi, yalnızca ağaç da dikmedi. Muhtemelen dünyanın acılarını, doğada bulduğu şifa ile hafifletiyordu. TEMA Vakfı ile Türkiye’de çevre duyarlılığını ciddi anlamda artıran Toprak Dede’nin en büyük mirası, kuşkusuz bu duyarlılık olacak. 

     Ben sanayici olmak istemiyordum. İstediğim edebiyatla ilgilenip kalan zamanımı doğayla iç içe geçirmekti. Fakat o günlerde babamıza karşı çıkmak söz konusu değildi.