Zirveleri karla kaplı heybetli dağlar, Çoruh Nehri’nin eseri nefes kesen vadiler ve kanyonlar, zirvelerde oluşan krater gölleri ve yeşilin binbir tonu… Karadeniz Bölgesi’nin doğu bölümünde bulunan Artvin, doğal güzellikleri, kültürel dokusu ve tarihi zenginliğiyle dikkat çekiyor.

Türkiye’nin Gürcistan’la sınırında yer alan kuzeydoğu köşesi Artvin’in doğusunda Ardahan, güneyinde Erzurum ve batısında Rize şehri bulunuyor. En büyük özelliği Gürcistan ile komşuluğu olan kenti, Batum ve Hopa arasında bulunan Sarp Sınır Kapısı’nın içinde olması, onu son derece uğrak bir yere dönüştürmüş. Türkiye’de artık doğa turizmi denilince akla ilk gelen merkezlerden biri haline gelen Artvin’de müthiş bir geçmişin izlerini günümüze taşıyan tarihi manastırlar, kiliseler, cami ve köprüler doğayla bütünlük içerisinde adeta bir düşü resmediyor.

Milattan önce 3000’li yıllara kadar uzanan geçmişi ile Artvin, konuklarına zengin bir gezi durakları listesi de sunuyor. Şehirde gezilip görülmesi gereken yerler merkezle sınırlı değil. Bunun yanında çevre ilçe ve köylerde de milli parklar sizi bekliyor olacak. Bu anlamda en az 2-3 gününüzü bu nadide şehrin güzelliklerini keşfetmeye ayırmanızı tavsiye ediyoruz. 2019 yılı verilerine göre nüfusu 170 bin 875 olan Artvin’de nüfusun yüzde 62,4’ü şehirlerde yaşıyor. Yüzölçümü 7 bin 436 kilometrekare olan şehrin merkezinin denizden yüksekliği 530 metre. 2019 yılı TÜİK verilerine göre, merkez ilçeyle beraber Artvin’de 8 ilçe, 9 belediye, bu belediyelerde 38 mahalle ve ayrıca 320 köy bulunuyor.

Karadeniz ve Kafkas kültürü iç içe

Karadeniz ve Kafkas kültürünün hakim olduğu Artvin’de Kafkas kültürü Kıpçak Türkleri’nde ve kısmen Gürcülerde görülüyor. Karadeniz kültürü ise Laz, Hemşinli ve Gürcüler’de yaygın. Yöresel çalgılar kemençe, tulum, akordeon, davul ve zurna. Artvin yöresinde Bar oyunları ve adı Artvin Barı olan, fakat Atatürk’e ithafen adı Atabarı olarak değiştirilen halk oyunu, Artvin ile özdeşleşmiş durumda. Her yıl Geleneksel Boğa Güreşleri Festivali yapıl an kentte Kafkasör Festivali, bunların içinde en ünlüsü.

Coğrafi ve kültürel yapısıyla Anadolu’nun diğer bölgelerinden keskin çizgilerle ayrılan Artvin’in yüzey şekilleri çok engebeli ve iklim çeşitliliği de fazla. Şehrin en önemli akarsuyu 1956 yılına kadar adını veren Çoruh Nehri. Artvin boğalarıyla meşhur bir şehir, bu nedenle şehrin simgesi de boğa. Artvin topraklarının yaklaşık yüzde 55’i zengin bir orman dokusundan meydana geliyor. Nüfusu da tıpkı doğası ve tarihi gibi zengin olan Artvin’de Gürcüler, Hemşinliler, Kıpçak Türkleri, Ahıska Türkleri ve Lazlar bir arada yaşıyor.

Uluslararası düzeyde katılımların da olabildiği ve vilayetin desteğiyle ilgili belediyelerce organize edilen Artvin Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali, Arhavi Kültür ve Sanat Festivali ile Şavşat SaharaPancarcı Festivali her yıl yoğun ilgi görüyor. Başta Kafkasör Kültür ve Sanat Festivali olmak üzere bazı festivallerde boğa güreşleri yapılıyor.

Makineli tarım neredeyse yok mahsulse çok zengin

Artvin’in ekonomisi tarıma dayanıyor. Ekime müsait arazinin az olmasına rağmen nüfusun yüzde 80’i tarımla uğraşıyor. Fakat gelirin ancak yüzde 30’u tarımdan karşılanıyor. Orman bakımından çok zengin olan şehrin yüzölçümünün yüzde 35’e yakını ormanlık olan Artvin’de en çok çay, patates, buğday, mısır, arpa, fasulye, soğan, tütün, pirinç, fındık, portakal, mandalina, elma, armut, üzüm, ceviz, kestane, kiraz, vişne, şeftali, erik ve kayısı yetişiyor. Tarım henüz modern halde değil ve zengin su potansiyeline rağmen sulama tesisleri oldukça az. Artvin’de tarımsal işletmeler küçük aile işletmelerinden oluşuyor. Üretilen ürünler aile tüketiminin yanı sıra mahalli pazarlar ve çevre illerin pazarlarına gönderiliyor. Bitkisel üretim çoğunlukla Çoruh Nehri ve kollarının oluşturmuş olduğu vadi tabanında bulunan tarımsal arazilerde yapılmasına karşılık, hayvansal üretim yüksek kesimlerde sürdürülüyor. Özellikle Çoruh Vadisi boyunca kurulan ve Yusufeli ilçesinde yoğunlaşan örtü altı sebze yetiştiriciliğinde domates, biber, hıyar, patlıcan, yeşil soğan, ıspanak, marul, maydanoz gibi ürünler üretiliyor ve bu ürünler çoğunlukla Erzurum sebze hali başta olmak üzere, diğer komşu illerin pazarlarına sunuluyor. Ayrıca, Artvin ormanlarında kızılağaç, kayın, gürgen, meşe, kestane, ladin, köknar, ardıç ve sarı çam bulunur. Her sene 300 bin metreküp inşaat kerestesi ile 500 bin ster yakacak odun istihsal ediliyor.

Sanayi işletme sayısında Karadeniz Bölgesi’nde 15’inci

Artvin, sanayi işletme sayısı bakımından Karadeniz Bölgesi’ndeki 18 il arasında 15’inci sırada yer alıyor. Firmaların ağırlıklı olarak faaliyet gösterdiği sektörler sırasıyla gıda ürünleri imalatı, diğer madencilik ve taş ocakçılığı, ağaç ve mantar ürünleri ile gıda ürünleri imalatı olarak sıralanıyor. Artvin sanayisinde faaliyet gösteren firmaların çoğu mikro ölçekli işletmelerden oluşuyor. Artvin, elektrik enerjisini Hopa termik santralı ile Tortum ve İkizdere hidroelektrik santrallarından temin ediyor. Etibank’a bağlı bakır işletmeleri, kamu ve özel sektöre ait lif levha fabrika ve atölyeleri, çay ve kereste fabrikaları, mobilya, dokuma, gıda ve metal eşya imalathaneleri bulunuyor. 2018 yılında Artvin’de ihracat 52,69 milyon dolar, ithalat ise 23,33 milyon dolar olarak gerçekleşiyor. Artvin’in genel ihracatının yüzde 35,2’sini ana metal sanayi, yüzde 14’ünü tarım ve hayvancılık, yüzde 13’ünü ise metalik olmayan diğer mineral ürünler oluşturuyor. Artvin’in ithalatının yüzde 97’sini ise maden kömürü, linyit ve turb oluşturuyor.

Görmeden, keşfetmeden dönmeyin

Millî parklarıyla da ünlü olan Artvin’in Şavşat ilçesinde bulunan Karagöl Sahara Millî Parkı içindeki Şavşat-Karagöl ve Borçka-Karagöl, görülmeye değer ender güzellikler arasında sıralanabilir. Efeler-Gorgit Tabiatı Koruma Alanı başta olmak üzere, Camili yöresi Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü tarafından biyosfer rezerv alanı olarak belirlenen Türkiye’deki tek bölge ve bir dünya mirası olarak kabul ediliyor. Bunların yanında Yaşam Tarzı Müzesi, Tekkale Manastırı, Satlel Kalesi, Ferhatlı Kalesi, Otingo Kaplıcası, Dolishane Kilisesi, Atabarı Kayak Tesisi, Gevhernik Kalesi, İşhan, Porta Manastırı, Şavşat Kalesi, Artvin Kalesi, İbrikli Kilisesi gibi noktaları da gezi duraklarınıza eklemeyi unutmayın.

Kaçkar Yaylası ve Kaçkar Dağları turizm merkezi

Rize ve Yusufeli arasında yer alan, yıl boyunca gözlenebilen keskin buzulları, masmavi gölleri, yeşilin her tonuna sahip ormanları, coşkulu dereleri, binbir çeşit bitkileri ve hayvanları ile doğal park görünümünde olan Kaçkar Dağları’nın en yüksek tepesi 3932 metre ile Kavron. Güney rotasından çıkışı kolay olan Kaçkarlar, her yıl yüzlerce dağcı tarafından ziyaret ediliyor. Eğer sis yoksa, bu noktadan Doğu Karadeniz dağlarının muhteşem görüntüsünü izleyebilirsiniz. Haziran ve Eylül ayları, yaz tırmanışları için Şubat ve Mart ayları ise kış tırmanışları için en uygun zaman. Çok geniş yeşil ormanlık ve çayırlarla kaplı olan bu merkez av, yayla ve dağ turizmi için de ideal bir konumda. Yaylalar Köyü, Kaçkar Dağı’na tırmanmak isteyenlerin ara konaklama merkezi. 2860 metre yükseklikteki Dilber Düzü ise, Kaçkar Dağları zirvesine en yakın kamp alanı.

Merkez Çarşı Cami

Osmanlı İmparatorluğu’nun 16’ıncı yüzyılda Artvin ve çevresini ele geçirmesinden itibaren bölge İslamlaşmaya başladı. İlk zamanlar kilise ve manastırların bazıları camiye çevrilerek kullanılsa da 18’inci yüzyıldan itibaren cami mimarisi geleneklerine uygun biçimde yeni camiler yapıldı. Çarşı Camii 1860-1861 yılları arasında, Artvin’in merkezinde, Artvin halkı tarafından yaptırıldı. Zamanla eskiyen, hasar gören ve kullanılamaz hale gelen cami, 1954’te temellerine kadar yıkılarak 1957-1958 yılları arasında yeniden inşa edildi. Ancak minareye, minbere ve vaaz kürsüsüne dokunulmadı. Minare gövdesi haricinde tüm yapıda düzgün kesme taş kullanılırken günümüzde kubbeler kurşunla kaplandı.

Artvin Kültür Evi

Ocak taşı yazısından evin 1799’da Bicanoğlu Yahya Ağa tarafından yaptırıldığı anlaşılan Artvin Kültür Evi, Osmanlıca tapu kayıtlarında Artvin’in Orta Mahallesi’nde bir bahçeli konak olarak geçiyor. Artvin il merkezine 3 kilometre mesafede bulunan bir Osmanlı-Türk şaheseri olan yapı, Orta Mahalle Camii’nin yapımından yaklaşık 16 yıl sonra inşa edildi. Ocağın sağ ve sol taraflarında yazıları yazan ustaların isimleri bulunuyor. Ocağın sağ ve solundaki selvi ağacı motiflerinin Türk kültüründe özel bir yeri mevcut. Geçmişten günümüze doğru Türk kültürü incelendiğinde ,ağaç motifinin sıkça kullanıldığını görüyoruz. Restorasyonu ve çevre düzenlemesi yapılan Kültür Evi, günümüzde yöresel yemeklerin yenilebileceği bir mekan olarak hizmet veriyor.

Kafkasör Şenlik Yaylası

Artvin şehir merkezine 8 kilometre uzaklıkta yer alan yayla, Kafkasör Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Merkezi içinde yer alıyor. Cennetten bir köşeye benzetilebilecek kadar doğal bir güzelliğe sahip olan Kafkasör, ağaçların ortasında bulunuyor. Tertemiz havası, göz kamaştıran doğal güzelliğiyle dinlenmek için oldukça müsait bir yer olan Kafkasör Yaylası’nda konaklamak için bungalov evler mevcut. Kafkasör’e tatil yapmak, şehrin stresini üzerinizden atmak gibi amaçlar dışında eğlenmek için de gidebilirsiniz. Kent ormanında yürüyüş yapıp alanda bulunan restoranlarda lezzetli yemekler yiyebilirsiniz. Her yıl Haziran ayının son haftasında düzenlenen festivale katılmayı deneyin, böylece yörenin kültürel ve sanatsal değerlerini öğrenmenin yanında oldukça eğlenceli bir gün geçirebilirsiniz.

Deliklikaya Şelalesi

Son zamanların en meşhur noktalarından biri olan bu şelale, ilginç coğrafi özelliği ile dikkat çekiyor. Suların aşındırdığı kayadan akan minik şelale ziyaretçilerine muhteşem bir ambiyans sunuyor.

Mençuna Şelalesi

Artvin’in cennet ilçelerinden biri olan Arhavi’de bulunan kademeli olarak 80 ve 10 metre yükseklikten dökülen 90 metrelik bu şelale son yıllarda yerli ve yabancı turistler tarafından da oldukça popüler bir bölge haline geldi. Şelalenin bulunduğu Kamilet Vadisi de görülmesi gereken yerlerden.

Maral Şelalesi

Arhavi’de bulunan ve Maçahel vadisinin en güzel noktalarından biri olan bu görkemli şelaleye hayran kalacaksınız. 63 metre yükseklikten dökülen bu şelale fotoğrafçılar için güzel mekanlardan.

Yıldız Gölü

Kaçkar Dağları eteklerinde bulunan Yıldız Gölü, göller diyarı Artvin’in en güzel göllerinden biri. Borçka ilçesinin Efeler köyü mevkiinde bulunan bu gölde, yaz mevsiminde bile suya girdiğinizde soğukluğunu iliklerinize kadar hissedebilirsiniz.

Ciro Şelalesi

Türkiye’nin en güzel şelalelerinden biri olan bu mekan, trekking rotası açısından oldukça popüler bir yer olan Kaçkar Dağları Milli Parkı’nda bulunuyor. Bu bölgede bu şelale dışında birçok buzul, yayla, endemik bitki türleri ve hayvanları da var.

Borçka Karagöl

Sayısız seyahat ve doğa dergisi tarafından dünyanın en güzel 10 gölünden biri olarak gösterilen Karagöl’ü mutlaka ziyaret etmelisiniz. Aslında bir heyelan gölü olan bu göl, Artvin merkeze 57 km mesafede bulunuyor.

Arsiyan Yaylası

Dört yanı göllerle çevrili bu yayla, Artvin ve Ardahan arasında yer almaktadır. Manzaraya bakınca kendinizi başka bir dünyada sanabilirsiniz. Yaylaların büyük nimeti turfanda meyveleri kekre, mozi, mesğal, jol da burada bolca bulunur.

Cehennem Deresi Kanyonu

ABD’deki Antilop Kanyonu’na benzerliği ile dikkat çeken 200 metre yüksekliğindeki dik kayalarla çevrili bu kanyon adını aldığı Cehennem Deresi boyunca birkaç kilometre boyunca uzanıyor. Yürüyüş ve tırmanış meraklıları için çok iyi bir nokta.

Hatila Vadisi

Görsel açıdan muhteşem bir yer olan bu yayla, son zamanlarda kayaların üzerine yapılan cam teras sayesinde ününe ün kattı. 15 metre içeriye kadar uzanan cam teras sayesinde keyifli anlar yaşayabilirsiniz.

Maçahel Yaylası

Avrupa’nın en yaşlı ve Türkiye’nin tek yağmur ormanları olan, zengin bitki çeşidi ve faunasına sahip Maçahel Yaylası’nda nefes almak sizi yeniden doğmuşsunuz gibi hissettirecek.

Barhal Kilisesi

Türkiye sınırları içinde bulunan en güzel Gürcü kiliselerinden biri olan Barhal Kilisesi aslında bir Ortodoks manastırı. Fakat günümüze sadece kilise ana binası ulaşmıştır. Barhal Kilisesi, mimarisi ile son derece etkileyici ve görkemli bir yapı.

Çifte Köprü

Artvin’de tarihi ve yapı anlamında görülmeye değer en ilginç yer olan Çifte Köprü, 18. yüzyıldan bu yana dimdik ayakta. Ortacalar Köyü’ne 2.5 km mesafede bulunan bu ilginç yapı ve civarı mutlaka görmeniz gereken yerlerden.

Atatepe

Dünyanın en büyük Atatürk heykelinin bulunduğu bu alana çıkınca gerçekten tüyleriniz diken diken olacak. 22 metre yüksekliğinde ve 50 ton ağırlığında olan bu yapının bulunduğu alandan tüm Artvin’i izlemek mümkün. Bu alanda bulunan kafe ve restoranlarda da keyifli vakit geçirebilirsiniz.

Artvin’de nerede kalınır?

Hem şehir merkezi hem de yeşil alanlara yakın birçok yerde uygun konaklama birimleri bulunuyor.  Kimi oteller daha çok pansiyon olanakları sunarken, daha geniş kapsamlı olanakları olan konaklama yerleri de bulunabilir. Öncelikle ulaşım yerlerine yakın olan yerlerin tercih edilmesi gerekiyor. Şehir merkezinin yanı sıra, Hopa, Arhavi ve Borçka’da da tatilinize uygun konaklama tesisleri bulmanız mümkün.

Artvin’de ne yenir?

Artvin mutfağı Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi mutfak kültürünün tipik bir örneği ve bu kültürden oldukça etkilenmiş. Deniz ürünleri, çeşitli otlar, yumru gövde ve köklü sebzeler Artvin lezzetlerinin çoğunda kullanılıyor. Artvin’den hamsili pilav, kaygana, yoğurtlu silor, hamsili ekmek, kalaco, şalgam pancar yemeği, karalahana kavurması, cevizli kete, turşu kavurması, benekli alabalık, keşkek, karalahana sarması ve hasuta yemeden asla ayrılmayın.

Artvin’den ne alınır?

El emeğiyle yapılan yöresel hediyelik eşyaları oldukça güzel. El dokuması ya da makine örgüsü, yörenin kültürü yansıtan desenleri ile hem kendinize hem de sevdiklerinize kilim alabilirsiniz. Ağaç oyması ya da dal kabuğundan oyulan, el yapımı hediyelik eşyalar, süs eşyaları bulabilirsiniz. Bakır ve toprak çanak çömlekler alabilirsiniz. Takılar, şallar ya da yöresel yemeniler, örtüler bulmak da mümkün.