Günümüze gelene kadar birçok medeniyete kucak açmış, efelerin diyarı Aydın, sahip olduğu arkeolojik değerler sayesinde Türkiye’nin öne çıkan şehirlerinden. Aydın, antik kentleri, tatil beldeleri, tabiat güzellikleri, milli parkları, plajları, termal tesisleri, yaylaları ve müzeleri ile yüzyıllardır insanların kalbini fethetmeye devam ediyor.

Türkiye’nin en kalabalık 20’inci şehri olan Aydın, Ege Bölgesi’nin turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerinden. Kuzeyinde İzmir, kuzeydoğusunda Manisa, doğusunda Denizli, güneyinde Muğla ve batısında Ege Deniz’i bulunan Aydın, Ege Bölgesi’nin üçüncü büyük ili. İlk çağlardan beri verimli toprakları, elverişli iklimi ve ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle önemli bir yerleşim merkezi olan Aydın, çağlar boyunca farklı uygarlıklara ev sahipliği yaptı. Aydın deyince akla ilk gelen şey; “Efeleri”… Özellikle Milli Mücadele döneminde, Yunan işgaline karşı Kuva-yı Milliye’ye önemli katkılar sunan Aydın Efeleri, ülke tarihinin yeniden yazılmasında orduyla beraber çok önemli başarılara imza attı. Bu nedenle günümüzde de Aydın’ın Efeleri kitaplara, belgesellere konu olmaya devam ediyor.

Aydın ili, Merkez (Aydın), Bozdoğan, Buharkent, Çine, Didim, Germencik, İncirliova, Karacasu, Karpuzlu, Koçarlı, Köşk, Kuşadası, Kuyucak, Nazilli, Söke, Sultanhisar, Yenipazar ilçelerinden meydana geliyor. İlçe topraklarının kuzeyi, yüksekliği 600-1000 metre civarında olan dağlarla kaplı. Güneyinde ise, doğu-batı istikametine akan Büyük Menderes Irmağı’nın havzası yer alıyor. İlçeye bağlı yerleşim merkezlerinin büyük çoğunluğu bu havzada bulunuyor.

Dağlarından yağ, ovalarından bal akan Aydın

Tarih içinde Tralleis ve Güzelhisar isimleri ile anılan şehir Aydınoğulları beyliği döneminde Aydın Güzelhisar’ı ismini aldı. Daha sonra ise Aydın olarak anılmaya başlandı. Önemli birçok düşünür ve yazarın kalemine konuk olan Aydın’ı Herodot; “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” Evliya Çelebi ise “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” sözleriyle tanımlamış.

Aydın, Antik Çağda Afrodisias, Milet, Didyma, Nysa, Priene, Magnesia gibi önde gelen kentlerden biriydi. Bugünkü Aydın, M.Ö. 2500 yılında Tralleis Kenti ile birlikte Hititler zamanında gelişti. Şehir en parlak çağını ise sekizinci yüzyılda Lydia zamanında yaşadı. Selçuklularla birlikte Türk uygarlığının kültür varlığı ve eserleriyle donatılan Aydın, Türk egemenliği içinde yönetim birimi statüsünü ise Yıldırım Beyazıt’ın şehzadesi Ertuğrul Bey’in vali olarak şehre atanmasıyla kazandı. 1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi olan şehir Kurtuluş Savaşı’ndan sonra 1923 yılında ise Aydın müstakil vilayeti oldu. 1987 yılında çıkarılan 3392 sayılı kanun ile Buharkent ve İncirliova, 1990 yılında çıkarılan 3644 sayılı kanun ile de Karpuzlu, Köşk ve Yenihisar ilçeleri kuruldu. Yenihisar ilçesinin adı 1997 yılında 4235 sayılı kanun ile Didim olarak değiştirildi. 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile merkez ilçe kaldırılarak aynı sınırlara sahip Efeler ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın’da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.

Tarım ve turizm ekonominin yapı taşı

Tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Aydın’da başlıca tarım ürünleri; buğday, arpa, darı, baklagiller, pamuk ve tütün. Meyvecilik ve sebzecilik de ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutuyor. İncir, zeytin ve üzüm, yetiştirilen başlıca meyveler arasında. Yağlık zeytin, incir, kestane, kereviz üretiminde Türkiye’de birinci sırada bulunan Aydın pamuk ve çilek üretiminde ikinci, taze börülce ve sofralık zeytin üretiminde ise üçüncü sırada yer alıyor. Aydın sanayisinin ana kalemlerini ise tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi oluşturuyor. Tarımdan sonra en önemli gelir kaynağı turizm olan Aydın’da yaklaşık 680 konaklama tesisi bulunuyor. Özellikle Kuşadası ve Didim yaz sezonunda yerli ve yabancı turist akınına uğrayan en önemli tatil beldeleri.

Sekiz adet jeotermal elektrik santrali bulunuyor

Madencilik açısından önemli sahalara sahip olan Aydın’da özellikle seramik ve cam endüstrisi için önemli endüstriyel hammaddeler olan feldspat ve kuvars bulunuyor. Bu iki hammadde hem il ekonomisine katkı sağlıyor hem de ihraç ediliyor. Bunun yanında şehirde işletilen kömür, mermer, zımpara taşı sahaları bulunuyor. Ayrıca şehirde farklı sebeplerden dolayı çıkarılmayan altın, asbest, bakır, kurşun, çinko, barit, cıva, demir, diatomit, grafit, kükürt, vermikülit, talk ve uranyum yatakları mevcut. Zengin jeotermal sahalara sahip olan Aydın’da sekiz adet jeotermal elektrik santrali bulunuyor.

Yaklaşık 400 bin hektar alanda sulu tarım yapılıyor

Aydın’da yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz ikliminin etkileri görülüyor. Bu iklim şartları ve topoğrafik yapı Aydın ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğu olan maki ve orman bitki topluluğunun gelişmesine neden olmuş. İklim özellikleri nedeniyle şehirde kar yağışı ender görülüyor. Ortalama deniz seviyesi 64 metre olan Aydın’da 395 bin 494 hektar alanda sulu tarım yapılıyor. Zeytin ve meyveliklerin geniş alan kapladığı Aydın’da bitki örtüsü Akdeniz ikliminin özelliklerine sahip. Yüzölçümünün yarıya yakını maki ve ormanlar ile kaplı olan Aydın’da makilik alanlar bodur ağaç ve çalılarla örtülü. Orman alanları ise meşe, çınar, karaçam, kızılçam, fıstık çamı, ıhlamur ve kestane gibi ağaçlarla kaplı.

14 baraj ve 10 gölet bulunuyor

Doğu-batı ekseninde kıvrımlar çizerek boydan boya geçen, Ege Bölgesi’nin önemli akarsularından olan Büyük Menderes Aydın’dan geçiyor. Diğer küçük akarsular arasında Çine Çayı, Karpuzlu Çayı ve Büyük Menderes’in kollarından olan Akçay ve Dandalaz çayları bulunuyor.  14 baraj ve 10 gölet bulunan Aydın’da DSİ tarafından yaptırılan baraj, gölet, sulama, taşkın ve içme suyu tesis projeleri devam ediyor.

Aydın antik kent bakımından oldukça zengin bir şehir. Bu nedenle gezi rehberinizi bu bölgelere göre şekillendirebilirsiniz. Afrodisias (Karacasu), Alabanda (Çine), Alinda (Karpuzlu), Apollon Tapınağı (Didim), Gerga (Çine), Harpasa (Nazilli), Magnesia (Ortaklar), Mastaura (Nazilli), Milet (Didim), Nysa (Sultanhisar), Priene (Söke) ve Tralleis (Efeler) görülecek yerler listesine eklenebilir.

Antik Çağın önemli limanı

İzmir’de bulunan Efes Antik Kenti gibi Aydın’daki Milet Antik Kenti de Antik Çağın önemli liman kentlerinden. İyonyalılar döneminde dört limanı olan Milet’i ziyaret ettiğinizde, Milet tiyatrosu, faustina hamamı, agora, tören caddesi, anıtsal çeşme, Türk hamamı, Athena tapınağı, stadyum, delphinion, liman anıtı, Zeus Olimpos temenosu, senato binası ve Mısır tanrılarının temenosu kalıntılarını görebilirsiniz.

Afrodit’e adanmış bir kent

Tanrıça Afrodit’e adanmış kentlerin en ünlüsü Afrodisias, Aydın’ın Karacasu ilçesinde yer alıyor. Kentte mimarlık, heykeltıraşlık, tıp, astronomi gibi çalışmalar yapılmış. Alanda hamam, agora, Afrodit Tapınağı, odeon, piskopos sarayı ve felsefe okulun ait kalıntıları görmek mümkün.

Barbaros Hayrettin Paşa tarafından yaptırılan kale

Güvercinada Kalesi, Aydın’a gittiğinizde görmeniz gereken mekanlardan biri. Güvercinada Kalesi, körfez girişinde, limanı koruyan bir konumda inşa edilmiş. Kara ile bağlantısı ufak bir yol ile sağlanan Güvercinada üzerinde, Barbaros Hayrettin Paşa tarafından yaptırılan bir iç kale ve İlyas Ağa tarafından yaptırılan surlar bulunuyor.

Aydın’ın doğal güzelliği: Sırtlanini Mağarası

Aydın’ın doğal güzelliklerinden biri olan Sırtlanini Mağarası odalardan oluşuyor ve bu odaların tümünde sarkıt, dikit ve sütunlar bulunuyor. 348 metre uzunluğunda ve 32 metre derinliğinde olan mağarada koloniler halinde yarasalar yaşamlarını sürdürüyorlar.

Adrenalin tutkunlarının adresi

Ekstrem aktivitelerden hoşlanıyorsanız Karabağlar Kanyonu sizin için doğru adres olabilir. İki buçuk kilometre uzunluğa sahip olan kanyonda iple iniş yapabileceğiniz üç farklı şelale bulunuyor.

Aydın’ın kış güzelliği

Genellikle yaz sezonunda tercih edilen Aydın’da güzel bir kış geçirmek isterseniz rotanızı Paşa Yaylasına çevirebilirsiniz. Çam, ardıç ve ceviz ağaçlarıyla çevrili Paşa Yaylası, Aydın merkezin yaklaşık 20 kilometre kuzeyinde bulunuyor. Paşa Yaylası’nın en üst noktasındaki, İmam Baba Tepesi olarak bilinen zirvede, yangın gözetleme kulesi yer alıyor. Ayrıca Baba Zirvesi panoramik bir manzaraya sahip.

Antik parçalar sergileniyor

1959 yılında kurulan Aydın Arkeoloji Müzesi çok geniş bir alana ve oldukça modern bir yapıya sahip. İçerisinde arkeoloji salonu, sikke salonu ve etnografya salonu olan Aydın Müzesi’nin bahçesinde ise Aydın yakınlarında bulunmuş lahitler, mezar taşları, sütun başlıkları, yazıtlı steller ve çeşitli mimari parçalar sergileniyor.

Ne alınır?

Aydın’dan semer, eyer, hasır dokuma ürünler, giyim ve kuşama dair dokuma ürünlerin yanı sıra toprak ürünler ve deri aksesuarlar alabilirsiniz. Ayrıca Aydın’dan muhakkak zeytin ve zeytinyağı almak gerekiyor.

Ne yenir?

Sebze yemeklerinin önemli bir rol oynadığı Aydın mutfağının öne çıkan lezzetleri şu şekilde; keşkek, Çine köftesi, paşa böreği, enginar yemeği, yuvalama, kırlı kızartma, lok lok pilavı. Ayrıca cevizli kabak tatlısını ve yöresel bir tatlı olan pervize tatlısını denemelisiniz.

Nerede kalınır?

Turizm merkezi olması sebebiyle Aydın’da 700’e yakın konaklama merkezi bulunuyor. Ultra lüks otellerden günlük konaklama yapacağınız pansiyonlara kadar her ilçede onlarca konaklama merkezi bulunuyor.