Geride bıraktığımız 2022 yılı ekonomik açıdan zorlukların yaşandığı, alım gücünün düştüğü, günlük hayatımıza ekonomik terimlerin daha da yerleştiği, işletmelerin en kazançlı şekilde ticaret yapmak için çok daha dikkatli davranmak zorunda kaldığı bir yıl oldu. Döviz karşısında değer kaybeden Türk Lirası, artan enerji ve hammadde fiyatları, Rusya-Ukrayna krizinin beraberinde getirdiği yeni yaptırımlar, enflasyon rakamlarının hızlı yükselişi yıl boyunca tüm işletmelerin mücadele etmek zorunda kaldığı sorunlar oldu. Hem dünyada hem de Türkiye’de birçok sektör üretim rakamlarında ve cirolarında düşüş yaşarken Türk ağaç işleme makine sektörü yılı başarılı bir şekilde kapatmayı başardı. Bu başarının da en önemli nedeni ihracat bazlı ticaret faaliyetlerine ağırlık verilmesi oldu.
Zorlu geçen bir yılın ardından AİMSAD Dergisi’nin ilk sayısında, ağaç işleme makine sektörünün 2022 yılını nasıl geçirdiğinin ve 2023 yılıyla ilgili hedeflerinin neler olduğunun genel bir fotoğrafını çekmek istedik. Bu bağlamda hazırladığımız anketin sonuçları oldukça önemli verileri ortaya koydu. Anketin sonuçlarını ilerleyen sayfalarda ayrıntılı bir şekilde okuyabilirsiniz. Bununla beraber, Ekonomist-Finans Uzmanı Murat Özsoy ile yaptığımız röportajda ülkenin genel ekonomik durumunu konuşup, firmaların 2023 yılında nasıl bir pozisyon alması gerektiğini konuştuk. 2023 yılında özellikle stratejik iş birliklerinin ve ortaklıkların gündemde olacağın düşündüğünü ifade eden Murat Özsoy; “Firmalar için öngörüde bulunmak ve tahmin etmek gerçekten çok zor. Kimsenin de 2023 yılına ilişkin bugünden doğru bir tahminde bulunmasını beklememek lazım. Ancak firmalar olası çeşitli senaryolar geliştirip bu senaryoların hayata geçmesi durumunda ne gibi planları devreye sokacaklarını bugünden hazırlamalılar. Firmalar 2023 yılında tek başlarına büyümekten ziyade sanıyorum ki çeşitli iş birliktelikleri ve ortaklıklar hatta birleşmeler yaparak 2023 yılındaki olası zorlukların üstesinden gelmeye çalışacaklardır” diye konuştu.
Uzmanlar, 2023 yılının da benzer sorunlarla süreceğini belirtirken, ihracatla uğraşan işletmelerin geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da yüzlerinin güleceğine dikkat çekti. Elbette yıl içerisinde gerçekleşecek olan seçimler sebebiyle net ekonomik tahminlerde bulunmanın çok mümkün olmadığını ifade eden uzmanlar, yılı seçim öncesi ve seçim sonrası olarak ikiye ayırmanın doğru olacağını belirtti. Uzmanlar yılın ilk yarısında makine ve teçhizat yatırımlarda durağan bir sürecin yaşanmasını beklese de sektörün rekabetçi yapısının bu sorunu çözüme ulaştırmada en önemli etken olacağının altını çizdi.
2022 yılında birçok sektör yavaşlama, hatta duraklama dönemine girerken, ağaç işleme makine sektörü yılı, yine ihracat rekorlarıyla kapattı. Üretim ve yatırımların arttığı, ihracat oranlarının yükseldiği, ihracat pazarlarının ise çeşitlendiği bir yılı geride bırakan ağaç işleme makine sektörü, 2023 yılı hedefleri doğrultusunda da yeni yıla hızlı bir giriş yaptı.
Hem geride bıraktığımız 2022 yılını değerlendirmek hem de firmaların 2023 yılı ön görülerini öğrenmek üzere hazırladığımız ve AİMSAD üyesi firmalar tarafından cevaplanan anket sonuçlarına göre; sektör 2022 yılında yakaladığı rüzgarla, 2023 yılında da istikrarlı büyümesini sürdürmeyi hedefliyor.
FİRMALARIN YÜZDE 85’TEN FAZLASI İHRACAT YAPIYOR
Anket sonuçları incelendiğinde; ankete katılan firmaların yüzde 85’ten fazlasının dünyanın farklı noktalarına hizmet, ürün ve makinelerinin ihracatını gerçekleştirdiği görüldü. Ankete katılan firmaların yüzde 25’i toplam üretimlerinin yüzde 81-100’ünü, yüzde 15’i üretimlerinin yüzde 61-80’inini, yüzde 20’si üretimlerinin yüzde 41-60’ını, yüzde 15’i üretimlerinin yüzde 21-40’ını ve yine yüzde 15’i üretimlerinin 0-20’sini 2022 yılında ihraç etti.
EN ÖNEMLİ İHRACAT PAZARI AVRUPA
İhraç pazarları ile ilgili verilere bakıldığında, Türk ağaç işleme makine sektörünün en önemli ihraç pazarlarının, Avrupa, Ortadoğu, Asya, Kuzey Afrika ve Amerika olduğu görüldü. İşletmelerin yüzde 60’ı Avrupa’ya, yüzde 45’i Ortadoğu’ya, yüzde 41’i Asya’ya, yüzde 27’si Kuzey Afrika’ya yüzde 10’u Amerika’ya ihracat yapıyor. Anketin sonucu, sektörün ihracat pazarlarını çeşitlendirmesi gerektiğini de ortaya koyuyor. Özellikle dünyanın en büyük ithalatçısı konumunda olan Amerika ile daha fazla ticaret yapılması için girişimlerde bulunulması gerekiyor.
2021 VE 2022’DE CİRO ARTIŞLARI KESİNTİYE UĞRAMADI
Anket sonuçlarına göre; ağaç işleme makine sektöründeki firmaların, pandeminin etkisi altında geçen 2021 ve zorlu ekonomik süreçlerin yaşandığı 2022 yılında cirolarında artış sağlamayı başardığı görüldü. Buna göre; 2021 yılında firmaların yüzde 65’i 0-3 milyon dolar arasında ciro artışı yaşadı. Yine anket sonuçlarına göre; firmaların yüzde 15’i 7-10 milyon dolar, yüzde 10’u 4-6 milyon dolar ve yüzde 5’i 10 milyon dolar ve üzerinde ciro artışını hayata geçirdi. 2022 yılına ait veriler incelendiğinde ise firmaların yüzde 45’i 0-3 milyon dolar, yüzde 32’si 4-6 milyon dolar, yüzde 15’i 7-10 milyon dolar ve yüzde 10’u 10 milyon ve üzerinde ciro artışı sağladı. Ciro artışlarındaki en önemli etken ise ihracat pazarlarının çeşitlendirilmesine bağlı olarak, ihracat rakamlarının hızlı bir yükselişe geçmesi oldu. 2021 ve 2022 yıllarında, ankete katılan AİMSAD üyesi firmaların yüzde 27’si cirolarını yüzde 0-10 arasında, yüzde 30’u yüzde 11-20 arasında, yüzde 30’u yüzde 21-50 arasında ve yüzde 13’ü yüzde 51 ve üzerinde artırdı.
FİRMALAR 2022 YILINDA EN ÇOK MAKİNE VE TEÇHİZATA YATIRIM YAPTI
2022 yılında birçok farklı alanda yatırım yapan ağaç işleme makine sektörü bu yatırımlar için finansman desteğini büyük oranda ticari bankalardan sağladı. Ankete katılan firmaların yüzde 75’i 2022 yılında yeni yatırımlar yaptığını belirtirken, yüzde 25’lik kısım yılı yatırım yapmadan kapattıklarını belirtti. Yatırım alanları incelendiğinde yüzde 60 ile en fazla yatırımın makine ve teçhizat alanında yapıldığı görüldü. En fazla ikinci yatırım kalemi ise yüzde 40 ile personel yatırımları oldu. Firmalar ayrıca yıl boyunca, arsa-bina, Ar-Ge, araç, ürün geliştirme ve IT alanlarında yoğun yatırımlarına devam ettiler.
FİNANSMAN KAYNAĞI İÇİN EN ÇOK TİCARİ BANKALAR TERCİH EDİLDİ
Finansman kaynakları ile ilgili verilerin de derlendiği ankette, firmaların yüzde 77’sinin ticari bankalarla çalıştığı belirlendi. Firmaların yüzde 15’i kendi öz kaynakları ile finans sürecini yürütürken yüzde 22’si Leasing yöntemini tercih etti. Yüzde 5’lik bir kesim yatırım ve kalkınma bankaları ile çalışırken, yüzde 15’i de Eximbank’tan faydalandı.
FİRMALARIN YÜZDE 40’I FİNANSMAN SORUNU YAŞADI
Finansman sorunu 2022 yılında firmaların sıklıkla karşı karşıya kaldığı bir problem olarak gündemdeki yerini korudu. Yapılan anketin sonuçlarına göre; 2022 yılında firmaların yüzde 60’ı finansman sorunu ile karşı karşıya kalmadıklarını belirtirken, yüzde 40; finansman sorunu yaşadığını belirtti. Kredi kullanma koşulları, işletme sermayesi ihtiyacının hızlı artışı, kredi maliyetlerinin yüksekliği, karlılıkların azalması ve kaynak yaratamama, alacak ve borç yönetiminde eksiklik finansmana erişimde sıklıkla karşılaşılan sorunlar olarak öne çıktı.
ÜRÜN ÇEŞİTLİLİĞİNİ ARTIRMAK EN ÖNEMLİ GÜNDEM MADDESİ OLDU
2022 yılında birçok farklı alanda gelişme ve iyileşme sağlayan ağaç işleme makine sektörünün en önemli iki odak noktası ürün çeşidini ve işgücü verimliliğini artırmak oldu. Anket sonucuna göre; geçtiğimiz yıl firmaların yüzde 68’i ürün çeşitliğini artırmak için çalışmalarına hız verdi. Firmaların yüzde 45’i işgücü verimliliğini artırdıklarını ifade ederken, ihracatta yeni pazarlara yöneldiklerini belirten firmaların oranı ise yüzde 40 oldu. Sektörün 2022 yılında gelişme veya iyileşme sağladığı diğer başlıklar ise sırasıyla şöyle oldu; yeniden yapılanma, yeni tedarikçi şirketlerin bulunması, satış sonrası servis kalitesinin artırılması, dış pazarlara açılma, insan sermayesine yatırım, dağıtım kanallarının geliştirilmesi, maliyetlerin düşürülmesi, bilgi teknolojilerine yatırım ve lojistik maliyetlerinin düşürülmesi.
FİNANSMANA ERİŞİM SORUNU ÇÖZÜM BEKLİYOR
Sektörün sürdürülebilir bir büyüme sağlaması için yapılması gerekenlere bakıldığında, sektör öncelikle finansmana erişim sorunun çözülmesini bekliyor. Ayrıca TL Koruma Kanunu kapsamında, dövizle ödemeye getirilen yasağın yeniden gözden geçirilmesi de talep ediliyor. Sürdürülebilir bir büyümenin, istikrarlı ve dengeli bir para politikasının uygulanmasından geçtiğine değinen AİM sektörü temsilcileri, baskıcı para politikaları yerine makro iktisadi tedbirlerin uygulanmasının, uzun dönemde ulusal kalkınmayı beraberinde getireceğine dikkat çekiyor. Türk makine, ürün ve hizmetlerine karşı var olan önyargıların ortadan kaldırılması ya da minimum seviyeye indirilmesi için politikalar oluşturulması gerektiğine vurgu yapan AİM sektörü, yedek parça ithalatındaki zorluklara 2023 yılında bir çözüm getirilmesini bekliyor. İstikrarlı ve güvenli bir büyüme sağlayabilmek için ekonomik göstergelerin güvenilir ve tahmin edilebilir olması gerektiğini belirten firma yetkilileri, tüm firmaların teknolojik altyapıya, kaliteye ve satış sonrası hizmet ağına önem vermesi gerektiğinin altını çiziyor.
AİM SEKTÖRÜNÜN 2023 YILI HEDEFLERİ
Girdi maliyetlerini düşürerek, karlılık oranlarını arttırmak, üretim kapasitelerini artırmak, ürün gamını yenilemek, yeni satış kanalları oluşturmak, maliyet iyileştirme çalışmaları yapmak, bayi ağını genişletmek, daha uzak kıtalara ulaşarak ihracat oranlarını artırmak firmaların 2023 yılına dair en önemli hedeflerinin başında geliyor. 2022 yılında elde ettikleri ciroyu ve üretim adedini 2023 yılında daha da artırmayı hedefleyen sektör, kalifiye personel yetiştirme adına da 2023 yılında çalışmalar yürüteceğini söylüyor.
YENİ BAŞARILARA İMZA ATMAK İÇİN KURUMSALLAŞMA ŞART
Ar-Ge yatırımları 2023 yılının bir diğer önemli gündem maddesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu anlamda yatırım yapmayı planlayan firmalar, sektörün gelecek yıllardaki büyümesine önemli bir katkı sunmayı hedefliyor. Sektörün yeni başarılara imza atması için kurumsallaşmanın büyük önem arz ettiğine değinen AİM sektörü, kurumsallığın daha şeffaf, daha güvenilir ve daha başarılı bir piyasayı beraberinde getireceğine işaret ediyor.
“AİM SEKTÖRÜ 2023 YILINDA DA BÜYÜMEYE DEVAM EDECEK”
AİMSAD Genel Sekreteri Arif Onur Kaçak; “2022 yılı tüm dünya için kartların yeniden dağıtıldığı bir sene oldu. Artan maliyetler, daralan talep tüm sektörleri oldukça zorladı. Bununla beraber tüm dünyayı etkisi altına alan ekonomik durgunluk birçok sektörün satış rakamları üzerinde olumsuz bir etki yarattı. Tüm bu zorlu sürece rağmen Türk ağaç işleme makine sektörü 2022 yılında yeni yatırımlar yaparak, üretim rakamlarını artırmayı, ihracat rekoru kırmayı, bayi ağını genişletmeyi başardı. 2023 yılına da aynı hedefler doğrultusunda başlayan sektörümüz farklı senaryoların planlamasını sene başında yaparak, hızlı ama temkinli büyümesini sürdürmeyi hedefliyor. Bu doğrultuda AİMSAD üyesi firmalar arasında yaptığımız, 2022 yılı değerlendirme ve 2023 yılı hedeflerini araştırdığımız anketin sonucu da firmalarımızın büyüme trendini sürdürmek adına yoğun bir yıl geçireceklerini gösteriyor. Anketin sonuçlarına bakıldığında, gerek pandemi yılı dediğimiz 2021 yılında gerekse 2022 yılında firmalarımızın çok büyük bir bölümü yeni yatırımlarla üretim hacmini büyüttü. Üye firmalarımızın yüzde 85’i üretimlerini ihracata kanalize etti ve sektörün en önemli ihracat pazarı Avrupa oldu. Ancak yıl içinde alternatif pazar arayışı da kesintiye uğramadı. Ankete katılan firmaların yüzde 75’i geçtiğimiz yıl yatırım yaptığını ifade ederken, en çok yatırımın makine ve teçhizat alanında yapıldığı görüldü. Finansman kaynağı için başta ticari bankalar olmak üzere, firmalar Leasing, Eximbank, yatırım ve kalkınma bankaları ile çalıştılar. Ayrıca, girdi maliyetlerini düşürerek, karlılık oranlarını arttırmak, üretim kapasitelerini artırmak, ürün gamını yenilemek, yeni satış kanalları oluşturmak, maliyet iyileştirme çalışmaları yapmak üye firmalarımızın 2023 yılındaki en önemli hedeflerini oluşturuyor” diye konuştu.
REKABET GÜCÜNÜ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Firmaların rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyen faktörlerinde incelendiği analizin sonuçlarına göre; sektördeki en belirgin sorunlar şöyle sıralandı:
- Döviz kurlarındaki ani dalgalanmalar
- Enerji maliyetlerindeki artış
- Hammadde girdi maliyetlerindeki artış
- Lojistik fiyatlarındaki artış
- Korsan servis şirketleri
- Etik kurallarına aykırı ticaret yapan firmalar
- Gümrük mevzuatındaki uygulamalar
- Kalifiye eleman eksikliği
- Termin sürelerinin uzun olması
- Sermaye eksikliği
- Ülke marka değerinin yeterince oluşturulamaması
- Yabancıların, Türk üreticilerine ve makinelerine hala ön yargılı yaklaşması
- Bilinçsiz müşteri grupları
AİM SEKTÖRÜNÜN EN ÖNEMLİ SORUNLARI
AİMSAD üyesi firmalar arasında gerçekleştirilen anketin sonucuna göre sektörün en önemli sorunları:
- Gümrük mevzuatı
- Kayıt dışı faaliyetler sonucu haksız rekabet
- Yedek parça ithalatındaki engeller
- İkinci el makine ithalatı
- Finansmana erişim problemleri
- Yurt içinde müşterilerin orta vadeli yatırım kredisi bulma sorunu
- Sektörde nitelikli personel eksikliği
- Hammadde ve yarı mamul girdilerinde dışa bağımlılığın yüksek olması
- Yurt dışı vize problemleri
- Devlet teşviklerinin eksik kalması
- Gümrüklerde nitelikli personel eksikliği
- KDV iadelerinde sürenin uzun olması
- Yerli makine imalatına karşı güven eksikliği
- Şirketlerde kurumsal yapı eksikliği
- İşletme ölçeğinde ve sermayede yetersizlik