Haziran ayında 46,7’ye gerileyen İSO Türkiye İmalat PMI, son sekiz ayın en düşük seviyesine indi. Sektörün faaliyet koşullarında Nisan 2024’ten bu yana süregelen bozulma, haziranda da devam etti. Talepteki zayıflık, yeni siparişlerin üst üste ikinci yılda da düşmeye devam etmesine yol açtı. Benzer şekilde ihracat siparişleri de azalma gösterdi.
Türkiye’de ekonomik büyümenin öncü göstergelerinden biri olan imalat sanayi performansına dair en hızlı ve güvenilir veri olarak kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI anketinin 2025 Haziran ayı sonuçları yayımlandı. Eşik değer olan 50,0’nin üzerindeki seviyelerin sektördeki genişlemeye işaret ettiği endekste, mayısta 47,2 olarak ölçülen manşet PMI, haziran ayında 46,7’ye gerileyerek son sekiz ayın en düşük seviyesine ulaştı. Nisan 2024’ten bu yana sektörde faaliyet koşullarının aralıksız kötüleşmeye devam ettiği gözlemlendi. Zayıf talep koşulları, haziranda yeni siparişlerin yeniden gerilemesine neden olurken, bu düşüş trendi iki yılını doldurdu. Aynı şekilde, yeni ihracat siparişlerinde de belirgin bir daralma yaşandı. Her iki göstergede de son üç ayın en keskin düşüşü kaydedildi.
Yeni siparişlerin düşük seyretmesi, firmaların üretim hacimlerini Ekim 2024’ten bu yana önemli ölçüde azaltmalarına yol açtı. Bu gelişmeyle birlikte istihdam ve satın alma faaliyetlerindeki düşüş hız kazandı. Haziran ayında istihdam, son dokuz ayın en sert gerilemesini yaşarken, satın alma faaliyetlerinde ise Eylül 2024’ten beri en güçlü yavaşlama görüldü. Girdi stokları bu dönemde düşüş gösterirken, satışlardaki azalma nedeniyle nihai ürün stokları son üç ayda ilk kez artış kaydetti. Haziran ayında girdi maliyetlerindeki enflasyonist baskı hafif şekilde yükselirken, bu artışta Türk lirasının değer kaybı ile İran’da yaşanan gelişmelerin etkili olduğu ifade edildi. Buna karşın nihai ürün fiyatlarındaki yükseliş ivme kaybederek yılbaşından bu yana en düşük seviyesine indi. Bazı üreticiler artan girdi maliyetlerini satış fiyatlarına yansıtmaya çalışsa da talepteki zayıflık fiyatlama gücünü sınırladı. Ayrıca tedarikçilerin teslimat süreleri son dört ayın ardından ilk kez uzadı. Katılımcı firmalar, bu gecikmelerin çoğunlukla ham madde tedarikindeki sıkıntılardan kaynaklandığını belirtti.
“2025’in ikinci yarısında koşulların iyileşeceği ümit ediliyor”
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket verileri hakkında değerlendirmede bulunan S&P Global Market Intelligence Ekonomi Direktörü Andrew Harker, şunları söyledi: “Türk imalatçıları, giderek zorlaşan talep koşulları nedeniyle haziran ayında da baskı altında kalmaya devam etti. Bu nedenle firmaların faaliyetlerini sınırlama yoluna gittiği ve üretimin geçen yılın ekim ayından bu yana en yüksek oranda daraldığı görüldü. Buna rağmen, firmalarda mamul ürün stokfazlası söz konusu oldu ve bu stoklar son üç aydır ilk kez artış gösterdi. Böylece yılın ilk yarısı zor bir ortamda tamamlanırken, 2025’in ikinci yarısında koşulların iyileşeceği ümit ediliyor.”
10 sektörün tamamında üretim azaldı
Rapora göre, son dokuz ayda ilk kez, anket kapsamında takip edilen 10 sektörün tamamında üretim hacminde düşüş kaydedildi. Giyim ve deri ürünleri ile metalik olmayan mineral ürünler sektörlerinde üretim yeniden azalma eğilimine girdi. Yeni siparişlerde ise bir miktar daha olumlu bir görünüm ortaya çıktı. Özellikle makine ve metal ürünleri sektörü, genel eğilimin dışına çıkarak yeni siparişlerde sınırlı da olsa artış yaşadı. Anket kapsamında değerlendirilen 10 sektörden yalnızca biri yeni iş hacmini artırabildi. Buna karşılık, yeni ihracat siparişlerinde toparlanma görülen sektör sayısı dört olarak belirlendi. En belirgin büyüme, son bir yılın en hızlı genişlemesini kaydeden makine ve metal ürünleri sektöründe gerçekleşti.
Haziran döneminde, takip edilen sektörlerden yalnızca ikisi istihdam artışı sağlayabildi. Bu sektörler elektrikli ve elektronik ürünler ile ana metal sanayi oldu. Buna karşın, makine ve metal ürünleri sektöründe istihdam Mayıs 2020’den bu yana en yüksek düşüşünü yaşadı. Aynı sektör, girdi maliyetleri açısından da öne çıktı; bu alanda son 15 ayın en hızlı maliyet artışı bu sektörde kaydedildi. Genel olarak bakıldığında, girdi fiyatlarında belirgin yükselişler gözlemlenirken, en sınırlı artış giyim ve deri ürünleri sektöründe yaşandı. Tekstil sektörü hariç tutulduğunda ise tüm sektörlerin nihai ürün fiyatlarını artırdığı görüldü. Ancak, birçok sektörde fiyat artışlarının mayıs ayına kıyasla hız kestiği de dikkat çekti. Fiyatlarda en hızlı yükseliş ana metal sektöründe kaydedildi. Tedarik zincirlerine ilişkin verilerde de bozulma işaretleri görüldü. Tedarikçilerin teslimat süreleri mayısta 10 sektörden yedisinde kısalırken, haziranda bu sayının ikiye düşmesi, tedarik zincirlerinde de aksaklıklar yaşandığı yönünde sinyal verdi.
