Uzun yıllardır Rusya ve Ukrayna arasında devam eden gerginliğin krize dönüşmesi ile tüm dünyanın gözü-kulağı bu bölgeye çevrildi. İki ülke arasında bir süredir devam eden savaş birçok ülkeyi ekonomik ve ticari olarak etkilemeye başladı. Uzmanlar bu krizden en çok etkilenecek ülkenin Türkiye olacağı konusunda hem fikir. Peki ama neden en çok Türkiye etkilenecek?

Rusya ve Ukrayna, Türkiye için iki kritik ülke. Coğrafi yakınlığın yanı sıra birçok alanda hayata geçirilen iş birlikleri bu iki ülkeyi Türkiye ekonomisi için hassas bir konumda tutuyor. Türkiye, birçok farklı kalemde ürünü Rusya ve Ukrayna’dan ithal ettiği gibi bu iki ülkeye farklı ürün kalemlerinde ihracat gerçekleştiriyor. Ancak bir süre önce iki ülke arasında ortaya çıkan kriz Türkiye’yi birçok farklı noktada olumsuz etkileyecek. Hatta bu krizden en çok etkilenecek iki ülke Türkiye ve Almanya olarak gösteriliyor. Çünkü Almanya Rusya’dan en çok doğalgaz ithal eden ülke, Türkiye ise ikinci sırada geliyor. Durum böyle olunca enerji krizi her iki ülkenin de kapısını çalabilir gibi duruyor.

Elbette Rusya’ya sadece enerji anlamında bağımlı değiliz. Buna ek olarak Ukrayna’ya da hatırı sayılır bir bağımlılığımız var. Her iki ülkeden de yoğun olarak buğday ithalatı gerçekleştiriyoruz. Bunun dışında demir-çelik, plastik, ağaç gibi birçok ürün ithal ediyoruz. Üstüne üstlük ithal ettiğimiz birçok ürün Türkiye’nin lokomotif sektörlerinin en önemli hammaddeleri konumunda. TÜİK verilerine göre; Türkiye 2021 yılında Rusya’dan 99 kalem, Ukrayna’dan ise 89 kalem ürün ithal etti. Gelecek dönemde ithal ettiğimiz bu ürün sayılarında ve oranlarında ciddi düşüşler yaşanması bekleniyor. Hatta konunun uzmanları asıl etkilerin önümüzdeki dönemde ortaya çıkacağına, Türkiye’nin bu krizin etkilerini henüz net olarak yaşamaya başlamadığına dikkat çekiyor. İşte bu nedenlerden dolayı Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan en fazla etkilenmesi beklenen ülkelerin başında Türkiye geliyor.

DÜNYA TİCARETİNİN EN AKTİF OYUNCULARINDAN

Coğrafi olarak dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya, ticaretten en yüksek geliri elde eden üçüncü ülke konumunda. Bu da Rusya’yı dünya ticaretinin en aktif katılımcılarından biri haline getiriyor. 146 milyonluk nüfusu ile Rusya dünyanın en kalabalık dokuzuncu, Avrupa’nın ise en kalabalık ülkesi. İşgücüne katılım oranının yüzde 62, işsizlik oranının ise yüzde 4,6 olduğu ülkede istihdamın yüzde 67’si hizmet sektöründe, yüzde 27’si ise sanayi sektöründe çalışıyor. IMF’nin 2019 yılına ait verilerine göre; Rusya’nın GSYH büyüklüğü cari fiyatlarla 1,6 trilyon dolar seviyesinde. Bununla beraber Rusya, dünyanın nominal olarak 11. ve satın alma gücü paritesine (PPP) göre altıncı büyük ekonomisi.

Rusya Federal Gümrük Servisi (FTS) 2020 yılı ithalat-ihracat verilerine göre; 20,8 milyar dolarlık hacimle Türkiye, Rusya’nın en çok ticaret yaptığı yedinci ülke konumunda. 2020 yılında toplam dış ticarette Rusya’nın Türkiye’ye gerçekleştirdiği ihracat 15,7 milyar dolar, Türkiye’den yaptığı ithalat ise 5,1 milyar dolar seviyesinde.

STRATEJİK LOKASYON UKRAYNA

Avrupa, Rusya ve Asya pazarları arasında geçiş güzergahı olmasından dolayı stratejik bir lokasyona sahip olan Ukrayna’nın 44,3 milyonluk nüfusu içerisinde işgücüne katılım oranı yüzde 63, işsizlik oranı ise yüzde 8,7. Ukrayna en yakın ticari ilişkilerini Rusya, Çin, Almanya ve Polonya ile kurarken en fazla ithalatı Rusya’dan gerçekleştiriyor.

TÜRKİYE’NİN EN ÇOK İTHALAT YAPTIĞI ÜLKE RUSYA

TÜİK’in 2021 yılına ilişkin verilerine bakıldığında ise; geçtiğimiz yıl Türkiye, Rusya’dan 28 milyar 959 milyon dolarlık, Ukrayna’dan ise 4 milyar 500 milyon dolar değerinde ürün aldı. Böylece Türkiye’nin toplam ithalatında Rusya birinci, Ukrayna ise 12’nci sırada yer aldı. Yine TÜİK’in verilerine göre Türkiye’nin Rusya’yla ticaret hacmi yıllık 34,7 milyar dolar, Ukrayna’yla ise yıllık 7,4 milyar dolar seviyesinde. Sadece bir yıllık veriler bile bu iki ülkenin Türkiye için ne kadar önemli olduğunu ortaya koyuyor.

RUSYA’YA 5 MİLYAR DOLARLIK, UKRAYNA’YA 2,5 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT

Türkiye İhracatçılar Meclisi rakamlarına göre; Türkiye 2021 yılında gerçekleştirdiği toplam 225 milyar 367 milyon dolarlık ihracatın, 5 milyar 275 milyon dolarlık kısmını Rusya’ya, 2 milyar 501 milyonluk kısmını ise Ukrayna’ya gerçekleştirdi. Bu veriler doğrultusunda Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülkeler arasında Rusya 10, Ukrayna ise 20’nci sırada yer aldı.

KRİZİN TÜRKİYE MAKİNE VE MOBİLYA SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

Rusya ve Ukrayna makine ihracatının en hızlı arttığı ülkelerdi ancak krizle beraber hem makine üretiminin sekteye uğraması hem de fiyatlarda beklenmedik artışlar yaşanması söz konusu. Benzer senaryo mobilya sektörü için de geçerli. Çetin geçen kış mevsimi, Ukrayna ve Rusya’dan tomruk tedarik etmenin zorlaşmasıyla birlikte mobilya sektöründe sunta ve MDF bulma sorunu yaşanmaya başladı. Bu durum elbette hem üretimde aksamalara hem de fiyatlarda artışlara sebep olmaya başladı.

STRATEJİK İŞ BİRLİKLERİ

Tüm bu ürünlerin ticaretinin yanı sıra Türkiye’nin özellikle enerji alanında Rusya ile Mavi Akım ve Türk Akım Doğalgaz Boru hattı gibi çok önemli stratejik iş birlikleri bulunuyor. Rus gazı bu boru hatları ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşıyor. Buna ek olarak Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 2020 yılına ait doğalgaz verilerine göre; Türkiye toplam doğalgaz ithalatının yüzde 33,59’unu Rusya’dan gerçekleştiriyor. Doğalgazda büyük oranda ithalata bağımlı olan Türkiye’nin en önemli enerji kaynağı Rusya. Önceki yıllarda Türkiye, Rusya’dan aldığı doğalgazı, Rusya’dan Türkiye’ye gelen turistlerin ülkeye bıraktığı dövizlerle ödüyordu. Ancak uzun yıllardır devam eden bu karşılıklı alışveriş bu yıl Rusya’dan beklenenin çok altında turist gelmesiyle şaşacağa benziyor.

YAPTIRIMLAR VE ÇİN SORUNU

Rusya-Ukrayna krizi ile birlikte Avrupa Birliği ülkeler Rusya’ya yaptırımlar uygulamaya başladı. Ancak bu durum Çin mallarının Rusya’ya çok daha rahat girmesinin önünü açacak. Çünkü Avrupa’nın göndermediği her ürün için Çin, Rusya pazarını dolduracak en önemli aktör konumunda olacak. Bu durum sadece Rusya için değil, bölgedeki Türki Cumhuriyetler için de geçerli olacak.

Ağaç işleme makine (AİM) sektörü için hem Rusya hem de Ukrayna çok önemli iki pazar. Ancak iki ülke arasında yaşanan kriz bu bölgeyle ticaret yapan, bu ülkelerde bayileri bulunan firmaları olumsuz etkilemeye başladı. Ukrayna ile ticaret tamamen durmuş durumda, Rusya ile ticaret devam ediyor ancak hem güzergahların değişmesi nedeniyle maliyetler bir hayli artmış hem de talep eskine oranla ciddi oranda düşmüş.

“Rusya çok büyük bir fırsat pazarı olacak”

Sercan Sonlu -Turanlar

Turanlar Makine olarak bizim hem Rusya’da hem de Ukrayna’da bayiliklerimiz var. Ukrayna’daki talepler durma noktasına geldi. Ukrayna’daki bayimizle görüştüğümüzde ofislerinde ya da depolarında bir yıkım olmadığını ilettiler. Zaten Ukrayna tarafı şu anda işle ilgili herhangi bir şey düşünmüyor. Savaş ve politika tek gündemleri. Ukrayna bu savaştan büyük bir yıkım aldı, bu süreçten nasıl çıkacağını bilemediğim için gelecekte nasıl bir aksiyon alınacak kestiremiyorum. Rusya tarafına bakacak olursak ticari faaliyetlerimiz ve sevkiyatlarımız hala devam ediyor. Elbette bu sevkiyatlar eskiye oranla çok daha küçük kapasiteli. Havalelerde de şimdiye kadar olumsuz bir durumla karşı karşıya gelmedik. Ancak sevkiyat rotalarımız değişti, artık ürünleri Gürcistan üzerinden gönderiyoruz. Tabi ki güzergahlar değişince bir miktar maliyet farkı oldu ama dediğim gibi çok büyük bir sorunumuz olmadı. Bence bu krizle beraber Rusya çok büyük bir fırsat pazarı olacak. Avrupalı firmaların ülkeden çıkması, Rusya’ya uygulanan ambargolar söz konusu. Avrupa her şeyi normale döndürse bile Rusların tepkili yaklaşacaklarını düşünüyorum. Bu da Rusya’da büyük pazarı olan Türkiye ve Çin’in önümüzdeki dönemde bu pazarın tamamını almasını sağlayacak gibi duruyor.

“Ukrayna’daki satın alımlar tamamen durdu”

Hüseyin Parsak – Ünalsan

Ukrayna ile olan ticari faaliyetlerimiz yaşanan kriz nedeniyle etkilendi ama şu an için Rusya tarafıyla ilgili bir sıkıntımız yok. Rusya’ya makinelerimizi kullandığımız eski güzergahlar üzerinden gönderebiliyoruz. Ukrayna’daki bayimizle sık sık görüşüyoruz. Şu anda sektörle ilgili satın alımlar tamamen durmuş durumda. Daha çok askeri teçhizatla ilgili alımlar yapıyorlar. Ukrayna’daki bayimizin merkezi Kiev’deydi. Yaptığımız görüşmelerde ofis ve depolarını daha güvenli bir bölgeye, Romanya sınırına taşımışlar. Ama söylediğim gibi Ukrayna tarafında ticaret durdu. Hatta bizdeki bakiyelerini geri çektiler. Rusya tarafında böyle bir sorun yok, ödemelerimizi alıyoruz. Ukrayna ile birlikte söz konusu krizden Polonya’da ciddi etkilendi. Orada da satışlar düşmüş durumda. Ukrayna bu durumdan büyük yaralar aldı ve hedef pazarlarımız arasından çıktı. Elbette bu sebeple yeni bayi arayışlarımız devam ediyor ancak ama kolay bir süreç değil bu. Bugünden yarına hemen bayi bulamıyorsunuz. Bu nedenle bölgeye hakim olan Almanya ve Polonya’daki bayiliklerimizle mevcut durumu yürütüyoruz.

“Kriz her şeyin altüst olmasına sebep oldu”

Mevlüt Dinç – Dinçmak Makine

Rusya-Ukrayna savaşı kuşkusuz ki işlerimizi olumsuz etkiledi. Bu iki ülke gerek coğrafik olarak bize yakın olmaları gerek nüfusları gerekse de sanayileşmiş ülkeler olması sebebi ile makine ihracatçılarımız için potansiyeli yüksek pazarlar.  Bizim her iki ülke ile de ticaretimiz mevcuttu. Ukrayna için Mart 2022 ve Mayıs 2022’de gerçekleşecek olan iki fuarımız vardı. Gerekli bütün hazırlıkları yapmıştık. Ancak bu kriz her şeyin altüst olmasına sebep oldu. Ukrayna için şu an ürün gönderimi, para transferi gibi ticari işlemler mümkün değil. Rusya için Nisan 2022’de gerçekleşecek bir fuarımız var. Bayimiz aracılığı ile orada olacağız. Ürün gönderimi hala mümkün. Uluslararası ambargolar sebebiyle sıkıntılı çalışsa da para transferi mümkün. Şu an için, Rusya’dan gelen ödemeler ile ilgili bir sıkıntı yaşamıyoruz. Ancak Amerika ve Avrupa tarafından sıkı bir finansal ambargo mevcut. Sürecin uzaması durumunda uluslararası para sıkıntısı yaşanabilir. Bu durumda TL ya da ruble ile ticaret formülleri üzerinde duruyoruz. Ukrayna için ise durum oldukça trajik. İnsanlar saldırı altında. Savaş durumunda. Kimsenin aklına ne borcu, ne alacağı geliyor. İnsani olarak, alacağınız var ise bile soramıyorsunuz. Sürecin en kısa zamanda barış ile sonuçlanıp, normal şartlara dönülmesini umut ediyoruz. Rusya ile ticareti ayakta tutmaya çalışacağız. Ancak Rusya sadece kendisinden ibaret değil. Orta Asya’daki eski Sovyet Türki Cumhuriyetler ile ticari anlaşmaları var. Onların da ticaret ve finans politikalarını etkiliyor. Bu durumun fazlaca uzun sürmemesini umut ediyoruz. Ukrayna için ise şu an ticaret mümkün değil. Sürecin sonuçlanmasını bekleyeceğiz.

“Hayata geçirmeyi planladığımız projeler askıda kaldı”

Yasin Şimşek – Akkuşlar

Firma olarak bizim hem Rusya hem de Ukrayna ile aktif ticari ilişkilerimiz vardı ancak söz konusu bu savaşla beraber işler sekteye uğramaya başladı. Ukrayna tarafıyla ticaret durdu diyebiliriz. Rusya ile sürdürmeye çalışıyoruz. Savaş öncesi Ukrayna ile bir proje imzalamıştık ama şu an süreci yönetemiyoruz. Hatta proje ile ilgili görüştüğümüz kişiye telefonla dahi ulaşamıyoruz. Rusya’da yine bir proje kapsamında ön kaparosunu aldığımız makinenin geri kalan ödemesini tahsil edemiyoruz. Maalesef para akışı sağlanamıyor. Kısacası her iki ülkede de hayata geçirmeyi planladığımız projeler askıda kaldı.

“Rusya’daki bayilerimiz farklı para biriminden ödeme

önerisinde bulundu”

Recep Tunç – EDDA Makine

Rusya-Ukrayna krizi bizim de işlerimizi etkiledi. Nisan ayı başında Rusya’da yapılan fuar organizasyonuna katılamadık. Bu fuar için satış hedefimiz 200 bin euro civarındaydı. Ayrıca mayıs ortasında Ukrayna’da yapılacak fuar da iptal oldu. Satış beklentimiz minimum 100 bin euro seviyesindeydi. Her iki ülkeye yaptığımız sevkiyatlar sıkıntıya girdi. Hatta Ukrayna sevkiyatları tamamen iptal. Rusya sevkiyatları ise Avrupa tarafından değil, Karadeniz’in doğu tarafından devam edecek. Rusya’dan küçük tutarlarda para geliyor ancak gelen bazı paralar uyum mevzuat müdürlüğü kontrolüne düşüyor. Bu durum da maalesef gecikme oluşturuyor. Bundan sonraki süreci kontrollü olarak yönetmeyi sürdüreceğiz. Rusya’daki bayilerimiz farklı ödeme alternatifleri ve farklı para biriminden ödeme önerisinde bulundu. Ancak henüz bir aksiyon almadık. Yeni pazar arayışı kapsamında daha evvel bayimizin bulunduğu Uzak Doğu’daki fuara katılma kararı aldık.