İhracat Destekleri Hakkında Karar ile ilgili önemli değerlendirmelerde bulunan TOSYÖV İstanbul Destekleme Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Süleyman Karadağ; destek miktarlarının hemen her destekte azaldığını belirterek, kararın ihracatın artırılması çalışmalarına paralel düşmediğini ifade etti. Bu tarz çalışmaların karşılıklı fikir alışverişi yapılmadan hayata geçirilmemesi gerektiğine değinen Yusuf Süleyman Karadağ; “Yurt dışında yapılacak döviz cinsinden harcamaların TL cinsinden desteklenmesi, kanımca destek kelimesinin anlamı ile ters düşen bir durum arz ediyor” diye konuştu.

Dünyaya çok daha gözlemci bir bakışla bakılması gerektiğini ifade eden TOSYÖV İstanbul Destekleme Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Süleyman Karadağ; “Uluslararası pazarların ihtiyaçları, pazardaki rakiplerin bu konudaki avantajları ve ülkemiz ihracatçılarının gereksinimleri göz önüne alınarak, ihracatçı işletmelerin temsilcisi kuruluşlarla daha sıkı diyalog kurularak, ihtiyaçları karşılayan kararlar alınıp yürürlüğe konmalı” dedi.

  • Cumhurbaşkanı imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat Destekleri Hakkında Kararı genel hatlarıyla değerlendirebilir misiniz?

Uzun yıllardan beri, devlet kurumları, ülke ekonomisinin ihtiyaçlarına göre çeşitli konularda çeşitli destek mekanizmalarını hayata geçiriyor. Genel olarak, işletmelerin iyileştirilmesi, büyütülmesi, yurt dışı pazarlara hazırlanması ve ihracat potansiyellerinin artırılması açısından bakıldığında, destek mekanizmasının, iki ana konuda gruplanabileceğini görebiliriz. Birinci grup, işletmelerin, verimliliğini artırmak, teknolojik düzeylerini çağdaş normlara çekebilmek, insan kaynaklarını iyileştirebilmek ve ürün kalitesinde sürekliği sağlamak olarak görülebilir. İkinci grup ise, işletmelerin yurt dışı pazarlara açılmasını teşvik etmek, rekabet avantajlarını sağlamak, ihracat rakamlarının artarak devam etmesini sağlamak, yurt dışında marka tanıtımını ve tutundurmayı sağlamak olarak değerlendirilebilir. 18 Ağustos 2022 tarih ve 31927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat Destekleri Hakkında Karar başlıklı Cumhurbaşkanlığı Kararı, saydığımız ikinci grup destekleri hedefleyen, önceki tebliğ veya kararların uygulama sürecinde görülen gelişmelere göre öne çıkan olumlu ya da olumsuz özelliklere göre aksiyon alınması gereken bir karardır. Bu açıdan baktığımızda belki daha sonra ayrıntılarına girme fırsatı bulacağımız birçok destek, geçmişe göre hacim olarak daraltılmış gibi görünmekte. Kimilerinin destek miktarı azalmış, kimilerinin sayısı düşürülmüş.

“BEKLENTİLERİN KARŞILANMA ORANI GEÇMİŞE GÖRE GİDEREK DÜŞMEKTE”

  • Kararda yer alan maddeler ihracatçıların beklentilerini karşılayacak mı?

Kararda yer alan maddeler, ihracatçıların ve ihracatçı adayı işletmelerin beklentilerini elbette karşılayacaktır. Asıl mesele, bu beklentilerinin hangi oranda karşılanacağıdır. Bu konuda çok olumlu bir görüş bildirme olanağım ne yazık ki yok. Genel olarak bakıldığında, önceki dönemlere göre ihracatçı işletmelerin ve ihracatçı adayı işletmelerin beklentilerinin karşılanma oranı geçmişe göre giderek düşmekte, bu da ihracat potansiyelini zorlamakta. İhracatçı ne ister? Ürününü yurt dışı pazarlarda tercih edilecek kalitede üretmek, yurt dışında ürünü daha iyi ve geniş çevreye tanıtmak, ürününü olabilecek en iyi fiyata satabilmek, özellikle zengin pazarlara girebilmek ister. Bu pazarlara girmenin yolu, teknik, kalite, çevre ve uluslararası çalışma standartlarına sahip olmaktan geçer. Özellikle çevreye zarar veren ve çocuk işçi çalıştıran işletmeler, karlı pazarlara giremezler. Bu çerçevede, dünyaya çok daha gözlemci bir bakışla bakılmalı, uluslararası pazarların ihtiyaçları, pazardaki rakiplerin bu konudaki avantajları ve ülkemiz ihracatçılarının gereksinimleri göz önüne alınarak, ihracatçı işletmelerin temsilcisi kuruluşlarla daha sıkı diyalog kurularak, ihtiyaçları karşılayan kararlar alınıp yürürlüğe konmalıdır.

  • Söz konusu destekler meblağ olarak yeterli mi? TL cinsinden verilen destekler döviz kuruna çevrildiğinde ihracatçının yurt dışı faaliyetlerine katkı sağlayabilecek mi?

Yurt dışı piyasalar söz konusu olduğunda, bu alanda yapacağınız harcamaları, bildiğim kadarıyla hemen hiçbir ülkede TL olarak yapamıyoruz. Bu nedenle yurt dışında yapılacak döviz cinsinden harcamaların TL cinsinden desteklenmesi, kanımca destek kelimesinin anlamı ile ters düşen bir durum arz ediyor. Daha önce ihracatçı işletmelerimizin yurt dışında bu çerçevede yapmış oldukları harcamalar döviz bazında destekleniyor ve bu da beklentileri daha fazla karşılayabiliyordu. Harcamaların döviz bazında desteklendiği dönemlerde, ihracatçı işletme çevrelerinde devlet desteklerinin iyileştirilmesi gerektiği konusunda yaygın bir görüş oluşmuştu. Destekler döviz bazında ödenirken iyileştirme talepleri varken, geri ödemeleri dövizden TL’ye çevirmenin, beklentileri karşılamaktan çok uzak olacağını düşünüyorum.

“KARAR VERİCİLER, HAKLARINDA KARAR VERİLECEK TOPLUM İLE İŞ BİRLİĞİNDE BULUNURLARSA VERİMLİ SONUÇLAR ALINIR”

  • Bu karar, gerçekten ihracatçı firmaların yurt dışı pazarlarını çeşitlendirmede ellerini güçlendirecek mi?

Yukarıda belirtmeye çalıştığım gibi, yönetimler, yönettikleri ülkelerin ekonomisini canlandırmak, ekonominin aktörlerini iyileştirerek çeşitlendirmek, yatırımcının, iş verenin, çalışanın ve tüm halkın refah düzeyini artırmak için çeşitli önlemler alır ve uygularlar. Bu süreçte, karar vericiler, haklarında karar verilecek toplum kesimleri ile sıkı bir iş birliği ve görüş alışverişinde bulunurlar ise verimli sonuçlar alınabilir. Sahadan doğru veri toplamak önemlidir. Muhatapları dinlemek, taleplerini öğrenmek önemlidir. İşleyen süreçte karşılaşılan durumu analiz edip, yararlı-yararsız, gerekli-gereksiz önlemleri ortaya çıkartmak önemlidir. Ancak bu ve benzeri yöntemlerle geliştirilen programlar başarı kazanabilir. Girişimcilerin ve iş dünyasının bu ve benzeri diyaloglara sonuna kadar açık ve istekli olduğuna inanıyorum. İhracatçı işletmelerin ellerini güçlendirmek, karşılıklı diyalog ve iş birliği ile oluşturulacak platformlardan ve bu platformların derinlemesine çalışarak en yararlı sonucu ortaya koymasıyla mümkün olabilir. Bu süreçte ve bu kararın kaleme alınmasında, biraz önce değindiğim süreçlerin tam anlamıyla yürütülemediği kanısını taşıyorum. Bu nedenle, bu kararın hedefine tam olarak ulaşmada zorluk çekeceğini düşünüyorum.

  • Şu an itibariyle ihracatçılar hangi desteklerden nasıl yararlanabilirler?

Her ne kadar beklentilerin altında kalsa da destek her zaman destektir. Bu nedenle ihracatçı işletmelerimizin ne olursa olsun devlet yardımlarını öğrenmeye, içselleştirmeye ve bu desteklerden yararlanmaya ihtiyacı olduğunu düşünüyorum. Röportajın girişinde açıklamaya çalıştığım gibi destekler hedeflere göre gruplara ayrılıyor. Bu arada söylemeliyim ki, bu haliyle bile en yüksek destek miktarı ihracat destekleri grubunda yer alıyor. Bu da yönetimin ihracatın desteklenmesi konusundaki iyi niyetini gösteriyor. İhracatçı işletmeler ve ihracatı hedefleyen işletmeler, bu hedeflerine ulaşabilmek için Ticaret Bakanlığı’nın ihracat desteklerinden yararlanabilirler. Hedef pazarı tanıma, pazardaki potansiyel alıcıları belirleme, potansiyel alıcılarla görüşmeye gidip tanıtım yapma, hedef pazardaki fuarlara katılma, hedef pazarda marka oluşturma, yurt dışında ofis, depo, mağaza, showroom açma gibi izlenecek genel bir yol önerilebilir. Bu sürecin her aşamasına ait destekler söz konusudur. TOSYÖV İstanbul Destekleme Derneği, ihracatçı işletmelere ve ihracatı hedefleyen işletmelere devlet desteklerinden yararlanma ve bu konuda izlenecek yolun belirlenmesi hakkında ücretsiz eğitim vermektedir. Ayrıca bu konudaki sorulara 48 saat içerisinde yanıt verilmektedir. Bu çerçevede [email protected] adresine başvurulabilir. Beklentilerin ne kadar altında kalırsa kalsın, en küçük bir devlet desteğinin, hiç destek olmamasından daha iyi olduğunu sanırım söylemeye gerek yoktur.

“YENİ KARARLA ÖZELLİKLE DAHA FAZLA TERCİH EDİLEN DESTEK ALANLARINDA DAHA AZ DESTEK VERİLİYOR”

  • Oldukça geniş kapsamlı bir karardan söz ediyoruz. Buradaki en dikkat çeken maddeler hangisi? Neden?

Belirttiğiniz gibi oldukça geniş kapsamlı bir karar var önümüzde. İhracatçı işletmelerin karşılaşacakları hemen her sorunla ilgili çözümler üretilmeye çalışılmış. Kuşkusuz iyi niyetle ve ihracatçı işletmeler ile ihracatı hedefleyen işletmelere yönelik iyileştirme çabası ile hazırlanmış olduğuna inandığım bir doküman. Bununla beraber en çok dikkat çeken konu, yararlanıcı işletmelerin bir önceki destek mevzuatından, rakamsal ve sayısal olarak daha az yararlanıyor hale gelmesi. Yani bu karar ile devlet özellikle daha fazla tercih edilen destek alanlarında daha az destek verir hale getiriliyor. Bu görebildiğim en olumsuz durum. En çok dikkat çeken madde ise yurt dışı pazar araştırma desteği ile ilgili maddelerde yapılan azaltmalar olarak göze çarpıyor.

Birkaç örnekle devam edelim:

1- Pazara Giriş Belgesi desteği:

Önceki: 250.222 USD/yıl Destek oranı %50

Şimdiki: 4.000.000TL/yıl (18TL dolar kuru: 222.000 USD) Destek oranı %50

2- Yurt Dışı Marka Tescil Desteği

Önceki: 50.000 USD/yıl Destek Oranı %50

Şimdiki: 750.000TL/yıl (18TL dolar kuru: 41.666 USD) Destek oranı %50

3- Pazara Giriş Projesi Hazırlama Desteği

Önceki:200.000 USD/yıl Destek oranı %60

Şimdiki: 400.000TL (18TL dolar kuru: 22.222 USD) Destek oranı %50

4- Yurt Dışı Pazar Araştırma Gezisi Desteği (Ulaşım Konaklama)

Önceki: 5.000 USD/yıl Destek oranı %70, Seyahat sayısı 10/yıl (Yıl limiti yok)

Şimdiki: 500.000TL/ yıl (18TL dolar kuru: 27.777 USD)  Destek oranı %50, yılda en fazla 5 seyahat.

Toplam seyahat limiti: 20. Bir işletme hayatında en fazla 20 kez yararlanabilir.

Önceki sınırsızdı

Örnekleri çoğaltabiliriz. Görüldüğü üzere destek miktarları hemen her destekte azalmış, daralmış ve ihracatımızın artırılması çalışmalarına paralel bir durum arz etmemekte. Kanımızca en çok dikkat çeken durum budur.