Küresel rekabet, sürdürülebilirlik baskıları, dijitalleşme ve yeni nesil iş modelleri, şirketleri sadece üretimde değil, yönetimde de büyük bir dönüşüme zorluyor. Artık işin geleceğini şekillendiren en önemli unsurlar; doğru finansmana erişim, güçlü yöneticiler, esnek çalışma modelleri, güncellenen eğitim sistemleri ve etkili pazarlama stratejileri. Bu kapak dosyasında, işletmelerin sürdürülebilir finansman ve teşviklerden nasıl yararlanabileceğini, nitelikli yönetici ve işletme modellerinin nasıl şekillendiğini, esnek ve hibrit çalışma sistemlerine nasıl geçiş yapılacağını, yeni eğitim politikaları ve uygulamaların iş dünyasına etkilerini ve pazarlamanın değişen dinamiklerini mercek altına aldık. Yönetimde değişime ayak uyduranlar, geleceği kazanacak.

Günümüzde işletmelerin sürdürülebilir finansmana erişimi artık bir tercih değil, küresel piyasalarda rekabet edebilmenin temel şartlarından biri. Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Paris Anlaşması gibi uluslararası düzenlemeler, firmaların karbon ayak izini azaltan, döngüsel ekonomi modellerine dayalı ve enerji verimliliğini artıran projelere yönelmesini zorunlu kılıyor. Bankalar ve finans kuruluşları, yeşil projelere sundukları özel kredi paketleriyle çevre dostu üretim süreçlerini desteklerken, yatırımcılar da uzun vadeli büyüme potansiyeli sunan çevresel sosyal ve yönetişim (ESG) uyumlu şirketlere daha fazla ilgi gösteriyor.

Sürdürülebilir finansın dünyada ve Türkiye’deki görünümü

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na ulaşabilmek için 2030 yılına kadar küresel çapta her yıl 5 ila 7 trilyon dolar finansmana ihtiyaç duyulacağı tahmin ediliyor. Bu rakam, gelişmekte olan ülkeler için yıllık 2,5 trilyon dolar ek yatırım ihtiyacı anlamına geliyor. Avrupa, sürdürülebilir finans konusunda çok daha kapsamlı bir sistem oluşturmuş durumda. AB Taksonomisi gibi net çerçeveler belirlenmiş, finansman süreçleri Yeşil Mutabakat kapsamında sıkı denetimlere tabi tutuluyor. Avrupa Yatırım Bankası (EIB), 2007 yılında ilk İklim Farkındalık Tahvilini (Climate Awareness Bond) çıkararak yeşil tahvil piyasasının temelini attı. Günümüzde bu piyasanın büyüklüğü 226,1 milyar dolara ulaşmış durumda. Türkiye’de ise sürdürülebilir finans ekosistemi hala gelişim aşamasında. Teşvik mekanizmaları çeşitli olsa da uygulama alanları sınırlı kalıyor. Türkiye’de sürdürülebilir finansman daha çok düşük faizli krediler, kamu hibeleri ve Ar-Ge destekleri ile sınırlı kalırken, Avrupa’daki sürdürülebilir finansman politikaları net standartlara dayanıyor ve yatırımcılar için daha güvenilir bir ortam oluşturuyor. Türkiye’nin bu sistemleri örnek alarak şeffaf ve uzun vadeli sürdürülebilir finans mekanizmaları geliştirmesi gerekli durumda.

Türkiye’deki sürdürülebilir finansman destekleri

Türkiye’de KOSGEB, TÜBİTAK, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Avrupa Birliği fonları ve uluslararası finans kuruluşları tarafından sağlanan teşvik ve fonlar, şirketlerin düşük karbon ekonomisine geçiş yapmasını destekliyor.

  • KOSGEB Yeşil Sanayi Destek Programı: KOBİ’lerin karbon emisyonlarını azaltmasına yönelik enerji verimliliği, temiz üretim teknolojileri ve yenilenebilir enerji yatırımlarına hibe ve düşük faizli kredi sağlanıyor. Döngüsel ekonomi ve sıfır atık projeleri de destekleniyor.
  • TÜBİTAK Yeşil İnovasyon Teşvikleri: Yenilenebilir enerji, çevreci üretim, karbon azaltımı ve atık yönetimi projelerine yönelik Ar-Ge hibeleri ve teşvikler sunuluyor.
  • Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yeşil OSB Teşvikleri: Organize Sanayi Bölgeleri’ne yönelik enerji verimliliği, su geri kazanımı ve yenilenebilir enerji entegrasyonu gibi projelere finansal destek sağlanıyor.
  • Avrupa Birliği Yeşil Mutabakat Fonu: Karbon salınımını azaltan projelere hibe ve düşük faizli kredi sunarak, AB pazarına ihracat yapan firmaların yeşil üretim kriterlerine uyum sağlamasını teşvik ediyor.
  • EBRD ve Dünya Bankası Yeşil Finansman Programları: Sanayi sektöründeki düşük karbon yatırımları ve yenilenebilir enerji projelerine uzun vadeli düşük faizli finansman sağlıyor, altyapı ve teknoloji dönüşüm projelerini destekliyor.
Bankalar yeşil finansmanda öncü rol üstleniyor

Türkiye’deki bankalar da sürdürülebilir finansmanı destekleyen projelerle dikkat çekiyor. Özel ve kamu bankaları, çevre dostu yatırımlara özel kredi imkanları sunarak firmaların dönüşüm sürecini hızlandırıyor. Bu krediler kapsamında bankalar, yeşil enerji, enerji verimliliği ve çevresel yatırımları sürdürülebilir tahviller ve kredilerle finanse ediyor. Bu bağlamda bankalar, yenilenebilir enerji ve düşük karbonlu sanayi tesisleri için uzun vadeli, düşük faizli finansman sağlıyor. Çevre dostu yatırımlara özel faiz oranları ve vade avantajları sunuyor. Atık yönetimi ve karbon emisyonunu azaltan projelere finansal destek vererek yeşil ekonomiye geçişi destekliyor.

Teşviklerden yararlanmak için gereken şartlar

Türkiye’de sürdürülebilir finansman desteklerinden faydalanmak isteyen firmalar için yeşil dönüşüm artık bir zorunluluk. ESG kriterlerine uyum sağlamak, düşük karbonlu ve çevre dostu iş modelleri geliştirmek, teşviklerden yararlanmanın anahtarı konumunda. LEED, BREEAM, ISO 14001 ve Karbon Nötr Sertifikası gibi belgeler, finansmana erişimi kolaylaştırırken, GRI, CDP ve TCFD standartlarına uygun sürdürülebilirlik raporları, fon sağlayıcıların güvenini artırıyor. Bankalar ve yatırımcılar, destek verecekleri projeleri uzun vadeli çevresel etkilerine göre değerlendiriyor. Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, atık yönetimi ve karbon salınımını azaltmaya yönelik projeler öncelikli hale gelirken, şirketlerin ÇED raporu, şeffaf mali tablolar ve fizibilite çalışmalarıyla güçlü bir yol haritası oluşturması bekleniyor. Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Paris Anlaşması kriterlerine uyum sağlayan firmalar, uluslararası fonlara erişimde avantaj kazanıyor.

Dönüşüm sürecinde nitelikli işletme ve yönetici

Çalışma hayatındaki bu dönüşüm serüveni sadece üretim süreçlerini değil aynı zamanda işletmelerin ve yöneticilerin de dönüşümünü zorunlu kılıyor. Yenilenebilir enerjiye yönelen ve şeffaf yönetim anlayışını benimseyen şirketler, sürdürülebilir büyüme için sağlam bir temel oluşturuyor. Teknoloji, iş dünyasında dönüşümün en büyük itici gücü olmaya devam ediyor. Geleneksel yönetim anlayışı yerini çevik ve dinamik modellere bırakırken, dijital kanalları etkin kullanan işletmeler müşteri memnuniyetini artırarak rekabette öne çıkıyor. Dijital dönüşüm süreci, yöneticilerin geleneksel rollerini kökten değiştiriyor. Artık sadece iş süreçlerini denetleyen değil, stratejik liderlik üstlenen yöneticilere ihtiyaç duyuluyor. Veri odaklı karar alma mekanizmaları, sezgisel yönetim anlayışının yerini alırken, yöneticiler yapay zeka ve analitik araçları kullanarak daha isabetli ve etkili kararlar vermek zorunda kalıyor. Teknoloji liderliği, bu sürecin ayrılmaz bir parçası haline gelirken, yöneticilerin aynı zamanda uzaktan ve hibrit çalışma modellerine uyum sağlayarak ekip yönetimini yeni düzene uygun hale getirmeleri gerekiyor.

Çevresel konulara duyarsız kalan markalar itibar kaybı riskiyle karşı karşıya

Dijitalleşme ve sürdürülebilirlik dönüşümüne uyum sağlayan işletmeler, rekabette avantaj sağlıyor. Otomasyon sayesinde operasyonel süreçler hızlanıyor, maliyetler düşüyor ve verimlilik artıyor. Dijital kanallar aracılığıyla müşterilere daha hızlı ve kişiselleştirilmiş hizmet sunulması, müşteri memnuniyetini artırırken, yenilikçi ürün ve hizmetler pazarda fark yaratıyor. Sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk projelerine önem veren markalar ise itibarlarını güçlendirerek müşteri sadakatini artırıyor. Bu dönüşüme ayak uyduramayan işletmeler ise rekabetin gerisinde kalma riskiyle karşı karşıya kalıyor. Teknolojiye yatırım yapmayan firmalar, inovasyona açık rakiplerine karşı pazar kaybı yaşarken, dijital varlık göstermeyen şirketler müşteri sadakatini yitiriyor. Çevresel ve sosyal sorumluluk konularına duyarsız kalan markalar ise olumsuz kamuoyu algısıyla itibar kaybı riskiyle karşı karşıya kalıyor.

Dönüşümde esnek çalışma artık bir tercih değil

Türkiye’de geleneksel çalışma modelleri, esneklik açısından sınırlı kalırken, küresel trendler ve pandemi sonrası süreç bu alanda büyük bir dönüşüm başlattı. Uzaktan çalışma, hibrit modeller ve esnek saat uygulamaları iş dünyasında daha fazla kabul görmeye başladı. Ancak bu dönüşümün başarılı olabilmesi için yasal düzenlemelerin netleşmesi ve işletmelerin yeni modele uygun yönetim stratejileri geliştirmesi gerekiyor. Dünyanın birçok ülkesinde test edilen 4 günlük çalışma modeli, çalışan memnuniyetini artırırken, üretkenlikte belirgin bir düşüş yaşanmadan iş süreçlerinin devam edebileceğini gösterdi. Türkiye’de bu modelin uygulanabilirliği sektörel farklılıklara bağlı olarak değişebilir. Üretim ve hizmet sektörleri için entegrasyonu zor görünse de dijital iş kolları, yaratıcı endüstriler ve teknoloji tabanlı sektörlerde 4 günlük çalışma modeli verimli olabilir. Ancak işverenler ve devletin ortak bir strateji oluşturması, kademeli test süreçleriyle modelin uygulanabilirliğini ölçmesi gerekiyor.

Yeni nesil çalışanlar daha fazla esneklik istiyor

Özellikle genç çalışanlar için iş-yaşam dengesi ve esneklik, iş tercihlerini belirleyen en önemli faktörlerden biri haline geldi. Z kuşağı, geleneksel tam zamanlı ofis modeline mesafeli dururken, hibrit veya tamamen uzaktan çalışma sistemlerine daha sıcak bakıyor. Bu nedenle, yetenek yönetiminde öne çıkmak isteyen işletmelerin esnek çalışma politikalarını benimsemesi kritik hale geliyor. Çalışan bağlılığını artırmak isteyen şirketler, hibrit çalışma modellerine yönelerek en iyi yetenekleri bünyesine katmayı hedefliyor.

İş dünyasında yeni dönem: yeşil ve gri yaka çalışanlar

İş dünyasında geleneksel beyaz ve mavi yaka ayrımı yerini daha uzmanlaşmış ve esnek iş gücü türlerine bırakıyor. Yeşil yaka çalışanlar, sürdürülebilir üretim, çevre dostu projeler ve yenilenebilir enerji gibi alanlarda görev alırken, gri yaka çalışanlar ise hem teknik bilgiye sahip hem de saha çalışmalarında aktif rol oynayan uzmanlardan oluşuyor. Türkiye’de Yeşil Mutabakat ve çevre politikalarının sanayide zorunluluk haline gelmesi, yeşil yaka çalışanlara olan talebi artırırken, çevre mühendisleri, enerji yöneticileri ve sürdürülebilirlik uzmanları bu alanda kritik roller üstleniyor. Özellikle büyük sanayi kuruluşları ve uluslararası firmalar, karbon salınımını azaltma ve çevreci üretim süreçlerine geçiş gibi konularda yeşil yaka çalışanların bilgi ve uzmanlığından faydalanıyor. Öte yandan, Endüstri 4.0 dönüşümü, dijital üretim sistemleri ve otomasyon teknolojileri, gri yaka çalışanlara olan ihtiyacı hızla artırıyor. Şefler, ustalar, teknisyenler ve vardiya amirleri gibi mavi ve beyaz yaka arasında köprü görevi gören çalışanlar, özellikle savunma sanayii, otomotiv ve dijital üretim sektörlerinde kritik roller üstleniyor. Otomasyon sistemleri, robotik üretim hatları ve dijitalleşen fabrikalar, gri yaka çalışanların en fazla ihtiyaç duyulan alanları haline geldi. Şirketler, rekabet avantajını kaybetmemek için yeşil ve gri yaka çalışanlara yatırım yaparak yeni iş gücü dinamiklerine uyum sağlamayı hedefliyor.

Proje bazlı çalışma yeni normale dönüşebilir mi?

Günümüzde hızla yayılan bir diğer model proje bazlı çalışma sistemi. Özellikle teknoloji, medya, tasarım ve danışmanlık gibi sektörlerde proje bazlı istihdam giderek yaygınlaşıyor. Bu model, işletmelere esneklik sağlarken, çalışanlara da farklı projelerde deneyim kazanma ve portföy oluşturma fırsatı sunuyor. Şirketler, belirli bir uzmanlığa ihtiyaç duyduklarında uzun vadeli istihdam yerine proje bazlı anlaşmalar yaparak hem maliyet avantajı sağlıyor hem de iş kalitesini artırıyor. Ancak bu modelin başarılı olabilmesi için etkili proje yönetimi süreçlerinin oluşturulması ve ekip üyeleri arasında uyumun sağlanması büyük önem taşıyor.

Dönüşüm hızla ilerlerken sanayi ve eğitim arasındaki uyum kritik bir gereklilik haline geldi

Sanayide dönüşüm hızla ilerlerken, yalnızca yeni mezunların değil, mevcut çalışanların da bu sürece uyum sağlaması kritik bir gereklilik haline geliyor. Geleneksel meslekler, otomasyon, yapay zeka ve veri analitiği gibi yeni dünya dinamiklerine yerini bırakırken, sanayi çalışanlarının sürekli eğitim alması kaçınılmaz hale geliyor. Ancak sanayinin değişen sürecine ayak uyduramayan eğitim sistemi, mezunları iş hayatına yeterince hazırlayamazken, halihazırda çalışanlar için de güncel becerilere erişim sınırlı kalıyor. İş dünyası nitelikli eleman bulmakta zorlanırken, genç mezunlar da işsizlik riskiyle karşı karşıya kalıyor. TÜİK’in 2023 Yükseköğretim İstihdam Göstergeleri’ne göre, lisans mezunlarının kayıtlı istihdam oranı yüzde 75,6’da kalırken, mezunların yüzde 24,4’ü ya işsiz ya da eğitime devam eden, kayıt dışı çalışan veya yurt dışında bulunan grupta yer alıyor.

Sanayinin ihtiyaçlarına uygun mesleki eğitim şart

Türkiye’de mevcut eğitim sistemi, sanayinin hızla değişen taleplerine ayak uydurmakta zorlanıyor. Özellikle mesleki eğitim ve staj programlarının yetersizliği, mezunların iş hayatına adapte olmasını güçleştiriyor. Almanya’nın “çift eğitim modeli” ile öğrenciler hem teorik hem de pratik eğitim alarak sektöre hazır hale gelirken, Türkiye’de bu sistemin yaygınlaşmaması, nitelikli iş gücü açığını derinleştiriyor. Benzer şekilde, Japonya’nın iş başında sürekli eğitim anlayışı ve ABD’deki şirket destekli mesleki gelişim programları, çalışanların yetkinliklerini artırarak sanayinin gelişimine katkı sağlıyor. Bu noktada, üniversite-sanayi iş birlikleri, MESEM ve OSB bünyesindeki eğitim programları sektöre nitelikli iş gücü kazandırırken, büyük sanayi kuruluşları dijital dönüşüm ve otomasyon eğitimleriyle rekabet gücünü artırmaya çalışıyor. İŞKUR’un mesleki kursları ve MYK sertifikaları, çalışanların yetkinliklerini güncellerken, dijitalleşme ve yeşil dönüşüm odaklı online eğitim platformları da sürece katkı sağlıyor. Ancak uzmanlar, sanayi iş gücünün yeni dünya düzenine tam adapte olabilmesi için daha kapsamlı ve sürdürülebilir eğitim politikalarına ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor. Sanayi ve eğitim arasındaki iş birlikleri de bu sürecin en kritik noktalarından biri olarak öne çıkıyor. Türkiye’de sanayi kuruluşları, Ar-Ge projeleri ve teknoloji geliştirme çalışmalarına üniversiteleri dahil etmeye çalışsa da bu iş birlikleri henüz istenilen seviyeye ulaşmış değil. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın “Üniversite-Sanayi İş Birliği Eylem Planı” kapsamında, uygulamalı eğitimin artırılması ve sanayi odaklı projelere akademisyenlerin dahil edilmesi hedeflenirken, üniversiteler ile özel sektör arasındaki iletişimin daha güçlü hale getirilmesi gerektiği vurgulanıyor.

Sanayide nitelikli iş gücü için çözüm önerileri

Sanayiye uygun nitelikli iş gücünün yetiştirilmesi için eğitim sisteminin bir değişim sürecine girmesi gerekiyor. Bu kapsamda;

  • Uygulamalı eğitimlerin artırılmalı ve staj zorunlulukları geliştirilmeli.
  • Teknik bölümlerde sanayinin ihtiyaçlarına uygun içerikler ders programlarına entegre edilmeli.
  • Çalışanların becerilerini güncelleyebileceği sertifika ve eğitim programları yaygınlaştırılmalı.
  • Üniversite-sanayi iş birlikleri güçlendirilmeli, Ar-Ge projeleri ve inovasyon merkezleri artırılmalı.
Dijital pazarlamada yeni dönem: stratejiler, riskler ve sektörel etkiler

Dijital pazarlama, son yıllarda markaların tüketicilere ulaşma biçiminde köklü bir dönüşüm yarattı. Geleneksel pazarlama yöntemleri yerini, kişiselleştirilmiş kampanyalar, yapay zeka destekli hedefleme sistemleri ve sosyal medya platformları üzerinden gerçekleştirilen etkileşim odaklı stratejilere bıraktı. Günümüz dijital dünyasında, markalar doğru stratejileri uygulayarak kısa sürede geniş kitlelere ulaşabiliyor ancak bu hızlı büyüme beraberinde yeni riskleri de getiriyor. Geleneksel reklam modelleri yerini influencer marketing, içerik pazarlaması ve programatik reklamcılık gibi yeni nesil yöntemlere bıraktı.

Özellikle e-ticaret, moda, kozmetik, teknoloji ve oyun sektörlerinde influencer marketing en yüksek dönüşümü sağlarken, B2B alanında içerik pazarlaması ve SEO odaklı stratejiler daha etkili oldu. Sağlık ve finans gibi güven temelli sektörlerde ise kullanıcı yorumları ve referans pazarlama ön planda. Türkiye’de 2024 itibarıyla dijital medya yatırımları, toplam medya yatırımlarının yüzde 71,2’sini oluşturarak 66,34 milyar TL’ye ulaştı. Araştırmalara göre, B2B pazarlamacılarının yüzde 73’ü içerik pazarlamasını temel bir araç olarak benimserken, video içeriklerin yatırım getirisi en yüksek pazarlama unsuru olduğu belirtiliyor. Dijital pazarlamada yapay zeka ve veri analitiği ise müşteri davranışlarını tahmin etmek, hedef kitleyi belirlemek ve kişiselleştirilmiş kampanyalar oluşturmak için kritik bir araç haline geldi. Makine öğrenimi destekli algoritmalar, müşteri segmentasyonunu güçlendirirken, pazarlamacıların yüzde 64’ü yapay zekayı aktif olarak kullanıyor.

ESG ve yatırımcı eğilimleri

ESG kriterleri, yatırımcılar ve finans kuruluşları tarafından giderek daha fazla önemsenirken, 2015’ten bu yana ESG fonlarının küresel büyüklüğü altı katına çıktı. Uzun vadeli yatırım perspektifleri sayesinde ESG yatırımları, kısa vadeli piyasa dalgalanmalarına karşı daha dirençli olma avantajı sunuyor. Küresel piyasa değeri açısından ESG derecelendirmesine sahip halka açık şirketlerin oranının yaklaşık yüzde 80 olduğu tahmin ediliyor, bu da yatırımcıların sürdürülebilirlik faktörlerini karar alma süreçlerinde giderek daha fazla dikkate aldığını gösteriyor.

Türkiye’de ESG odaklı finansmanda ise bankaların sürdürülebilirlik politikaları henüz sınırlı olsa da gelişim gösteriyor;

  • Sürdürülebilirlik politikası benimseyen banka sayısı: 21 (%86)
  • ESG üyelik ve taahhütleri olan banka sayısı: 16 (%81)
  • Sürdürülebilirlik raporlaması yapan banka sayısı: 14 (%80)
  • Dış ESG derecelendirmesi alan banka sayısı: 9 (%60, BIST Sürdürülebilirlik Endeksi kapsamında)

2017 yılı itibarıyla Türkiye’de 29 banka toplam 143 milyar TL sürdürülebilir finansman sağladı. Bu finansmanın 69 milyar TL’si yenilenebilir enerji projelerine, 28 milyar TL’si kadın girişimciliğine, 15 milyar TL’si ise sürdürülebilir tarım projelerine yönlendirildi.

Dijital pazarlamada karşılaşılan riskler

Dijital pazarlama sayesinde bir gecede viral olan markalar için talep patlaması büyük bir fırsat gibi görünse de üretim kapasitesini aşan talepler firmalar için ciddi riskler doğurabiliyor. Verilere göre; Türkiye’de küçük ve orta ölçekli işletmelerin yüzde 40’ı ani talep artışlarını yönetmekte zorlanıyor ve bu durum müşteri memnuniyetinde yüzde 25 oranında düşüşe neden olabiliyor.

Peki, firmalar bu riski nasıl yönetebilir?

  • Üretim kapasitesini önceden planlama
  • Tedarik zincirini güçlendirme
  • Müşteri beklentilerini yönetme
  • Dijital pazarlama kampanyalarını kontrollü yönetme