Türkiye’nin geleneksel büyük ticari partnerlerinden olan Romanya, son yıllarda giderek artan Türk yatırımlarına sahne oluyor. Bugün yaklaşık 7 bin Türk firmasının aktif olarak faaliyet gösterdiği Romanya’daki girişimlerin toplam tutarı 6 milyar dolara ulaştı. Topraklarının dörtte biri ormanlık olan ve doğal zenginliklerinin başında kerestelik orman ürünleri gelen ülkede, 45 milyon dolarlık potansiyel pazar makine ihracatı için Türk firmalarını bekliyor.
Asya, Avrupa ve Ortadoğu’nun kavşak noktasında, Tuna Nehri ve Karadeniz yakınlarında yer alan Romanya, coğrafi yerleşim açısından oldukça stratejik bir konuma sahip. Büyük bir ekonomik potansiyeli elinde bulunduran ülke, gelişmiş sanayii ve tarım alanlarının yanı sıra zengin doğal kaynakları açısından da oldukça şanslı. Türkiye’nin de Balkanlar’daki en büyük ticari partneri olan Romanya, son yıllarda sanayileşme konusunda attığı adımlar, yabancı yatırımcıya yönelik sağladığı kolaylıklar ve Avrupa Birliği tam üyesi olması ile Avrupa’nın cazip ülkelerinden birine dönüştü. Doğu Avrupa’nın en hızlı büyüyen ikinci ekonomisine sahip olan Romanya, uluslararası yatırımcıların da her geçen yıl umutlarını artıyor. 19.7 milyonluk nüfusu ile Avrupa’nın güney doğusunda yer alan ve Polonya’nın ardından Orta ve Doğu Avrupa’nın en büyük ikinci pazarı durumunda bulunan Romanya’da, sanayileşme sürecine girilmesiyle birlikte güçlü bir kırsal göç gerçekleşti. II. Dünya Savaşı’ndan ağır yaralarla çıkan Romanya, ekonomisini kalkındırmak için büyük bir mücadele dönemine girdi. Aralık 1989 Devrimi’nden sonra ise serbest piyasa sistemine adapte olmaya başlayan Romanya, iktisadi gelişme amacıyla dış ticarete önem vererek bu amaçla pek çok reforma imza attı.
Ülkede bu süreç içinde, hisselerinin çoğu devlet kontrolü altında bulunan bütün kuruluşların hızlı ve şeffaf bir biçimde özelleştirilmesi ve vatandaşların hayat standardının yükseltilmesi yönünde politikalar uygulamaya koyuldu. Bu reformlar özellikle, IMF, Dünya Bankası ve Avrupa Birliği gibi uluslararası oluşumlar tarafından desteklendi. Bu önemli gelişmelerle beraber 1 Ocak 2007 itibarıyla ülkenin Avrupa Birliği tam üyesi olması, Romanya’yı Avrupa’nın önemli ülkelerinden biri haline getirdi.
Euro Bölgesi’ndeki kriz Romanya ekonomisini etkiliyor
Ancak, ülke ekonomisinin karşı karşıya olduğu çeşitli problemler de yok değil. Ülkede kayıt dışı ekonominin büyük olması, vergi sistemine düşük oranda katkı sağlayabilen kırsal nüfusun yüksek olması, vergilerin düzenli olarak toplanamaması gibi sorunlardan dolayı vergi gelirleri yeterli düzeye ulaşamıyor. Bu nedenle eğitim, sağlık, refah, altyapı ve güvenlik harcamaları yeterince gerçekleştirilemiyor. Romanya, Doğu Avrupa ülkeleri arasında en düşük kişi başı gelire, çevre standartları açısından en düşük seviyeye, en yüksek ödenmemiş vergi borçlarına ve en düşük eğitim harcamasına sahip. Öte yandan Romanya ihracatının yüzde 70’inden fazlasını AB’ye gerçekleştiriyor. Bu da Euro Bölgesi’nde yaşanmakta olan krizin Romanya’nın makroekonomik değerleri üzerindeki etkisinin önümüzdeki dönemde de devam etmesi ihtimalini artırıyor. Ülkenin Euro Bölgesi ile kurmuş olduğu sıkı ticari ve mali bağlar, ekonomisini bu bölgedeki gelişmelere karşı riskli hale getiriyor.
Ortalama büyüme beklentisi yüzde 3,7 civarında
Ülke GSYİH’sı 2008 yılında zirve noktası olan 204.3 milyar dolara ulaşsa da bu oran kriz sonrası 2011 yılında 189.8 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2014 itibarıyla söz konusu büyüklük ihracata ve yerel talebe bağlı olarak 199 milyar dolara yükseldi. Romanya’nın ekonomik büyümesine ilişkin önemli öngörüler var. 2014 yılında yüzde 2,8 oranında büyüyen ülkenin, 2016-2019 döneminde ortalama büyüme oranının yüzde 3,7 olması öngörülüyor. Avrupa Komisyonu’nun yayımladığı Avrupa Komisyonu 2015 Sonbahar Ekonomik Tahmin Raporu’nda, Romanya’nın ekonomik büyüme tahmini 2015 yılı için yüzde 3,5; 2016 için yüzde 4,1 olarak açıklandı.
Romanya’nın AB fonlarından faydalanma miktarının da önümüzdeki dönemde diğer yıllara göre daha fazla olması bekleniyor. Bu durumun ülke ekonomisinde olumlu bir etki yaratacağı tahmin ediliyor. 2014-2020 yılları arasında Romanya’nın kulla- nabileceği fon miktarının 22 milyar euro düzeyinde olması bekleniyor.
Ticaret hacmimiz 13 yılda üç kat arttı
Romanya ile Türkiye arasındaki ticari ilişkilerin tarihine baktığımızda tam bir görüş birliğinin hakim olduğunu söylemek mümkün. İki ülkenin bölgesel örgütler içinde yakın işbirliği var. Bu birliktelik iki ülke arasındaki ticarete de yansıyor. Türkiye ile Romanya arasında son 13 yılda ticaret hacmi üç kat artarak, 6 milyar dolar düzeyine ulaştı. Bu hacmin 10 milyar dolara çıkarılması hedefleniyor.
Ticaret hacmine göre, Türkiye Romanya’nın Balkanlar’daki en büyük ticaret ortağı ve AB dışındaki birinci partneri konumunda. Ülkemiz İtalya, Almanya ve Fransa’nın ardından Romanya’nın 4. büyük ihracat pazarı. Romanya’ya ihracatımızda belli başlı ürünleri, tekstil elyafı ve mamulleri, kara ulaşım araçları, demir ve çelik, enerji üreten makine ve cihazlar, giyim eşyası ve aksesuarları, metallerden nihai ürünler ve sebze-meyve oluşturuyor. İthalatımızda ise metal cevherleri, demir-çelik, kara ulaşım araçları, gübreler, elektrikli makine ve cihazlar, mantar ve ağaç mamulleri başı çekiyor.
Romanya’da 7 bine yakın Türk firması var
Halihazırda Romanya’da 7 bin civarında Türk firması aktif olarak faaliyet gösteriyor. Romanya’daki sistem değişikliğinden sonra küçük yatırımlarla Romen piyasasına giren Türk girişimciler, daha sonra hizmet ve imalat alanında yatırımlara yönelseler de son dönemde daha büyük ölçekli yatırımlar yapmaya başladılar. Önemli transit yolları üzerinde bulunması, eğitimli işgücü, gelişmiş altyapısı ile yatırımcılar için cazip bir ülke olan Romanya’da Türk sermayeli yatırımcı sayısı sürekli artıyor. Romanya’daki Türk yatırımlarının değeri üçüncü ülkeler üzerinden gelenlerle beraber toplam 6 milyar dolara ulaştı.
Çoğu KOBİ statüsünde olan Türk firmaları; toptan ve perakende ticaret, imalat ve hizmet işkollarını kapsayan geniş bir yatırım aralığında faal durumdalar. Türk sermayeli firmaların Romanya’da öne çıktığı sektörlerin başında özellikle bankacılık, inşaat, menkul kıymetler, gıda işleme ve üretimi, plastik maddeler üretimi, ambalaj sanayi, elektrikli malzeme üretimi, restorant işletmeciliği, nakliye, turizm geliyor.
Romanya’da ayrıca çok sayıda şubesi bulunan iki Türk bankası (Credit Europe ve Garanti Bankası) var.
Öte yandan, dünyada birçok projeye imza atan Türk müteahhitler de Romanya’da oldukça etkin. T.C. Dışişleri Bakanlığı bilgilerine göre Romanya’da faaliyet gösteren yaklaşık 90 Türk müteahhitlik firması bugüne kadar 6.2 milyar dolar tutarında proje üstlenmiş bulunuyor. Yine T.C. Dışişleri Bakanlığı’na göre ülkemizde 135 Romen firmasının yatırım miktarı ise yaklaşık 26 milyon dolar.
Türk işadamlarının itibarı yüksek
Romanya ile ikili ticari ve ekonomik ilişkilerimizde gerek ihracatçı Türk iş adamlarımızın, gerekse Romanya’da iş yapan iş adamlarımızın karşılaştıkları yapısal bir sorun yok denecek kadar az. Her iki ülke arasında gayet yakın bir siyasi ilişki var ve Türk işadamları Romanya’da özel bir ilgi ile karşılanıyor. Tarihi gelişim içinde Romanya’da yaklaşık beş asır kalarak burada önemli eserler ve kültür bırakan Türkler, Romen toplumu tarafından bir anlamda hüsnü kabul görüyor. Hatta Türk iş adamlarının ve yatırımlarının bu itibarının son yıllarda daha da arttığını söylemek mümkün.
Ancak Romanya’daki mevzuatın tam oluşmamış olması nedeniyle bazı Türk ihracatçılar, ihraç bedellerinin tahsilinde sıkıntıya düşebiliyor. Diğer taraftan, ülkede hukuk sisteminin yavaş işlemesinden dolayı herhangi bir alanda doğan anlaş- mazlığın çözümüde çok zaman alabiliyor. Dolayısıyla, böyle bir durumu baştan engellemek için, ülke firmaları ile çalışacak kişilerin, akreditif türü olarak gayri kabili rücu akreditif tercih etmeleri yetkililerce tavsiye ediliyor.
Romanya’daki firmalarımızın ülkede yaşadıkları bir diğer sorun, özellikle Türkiye’den götürülen çalışanlar için çalışma ve oturma izni almakta yaşanan güçlükler. Oturma izni almak için gereken işlemler hem uzun sürüyor hem de çok sayıda bürokratik süreçten geçiliyor. Özellikle oturma izni başvurularının uzatılması aşamasında eksik ya da hatalı belge olması durumunda, yabancılar bürosunun doğrudan oturumun iptali şeklinde hareket etmesi firmalarımızı zor durumda bırakabiliyor.
Romanya’ya Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine!
Romanya’ya seyahat edecek umuma mahsus pasaport hamili vatandaşlarımızın mutlaka seyahat amaçlarına uygun vize almaları gerekiyor. Hususi, hizmet ve diplomatik pasaport hamili vatandaşlarımız ise 90 güne kadar süreli turistik amaçlı seyahatlerinde vizeden muaf.
Romanya Avrupa Birliği ülkesi olmasına rağmen, henüz Schengen Alanı’na dahil değil. Buna mukabil, 1 Şubat 2014 tarihinde yürürlüğe giren bir düzenleme ile geçerli Schengen Vizesi veya ikamet tezkeresi hamili yabancıların Romanya’ya giriş vizesine ihtiyaç duymadan girebilmeleri ve son 180 gün içerisinde 90 günü aşmayacak şekilde ülkede ikamet edebilmeleri sağlanmış bulunuyor. Söz konusu düzenlemede belirtilen şartları taşıyan vatandaşlarımız da bu imkandan yaralanabiliyor. Bu şekilde Schengen ülkelerinde geçerli ikamet tezkeresi sahibi olan veya geçerli Schengen Vizesi bulunan vatandaşlarımızın vizesiz olarak Romanya’ya seyahat edebilmeleri mümkün hale geldi.
Romen sınır makamları, gerekli giriş vizeleri bulunsa veya vizeden muaf olsalar dahi vatandaşlarımızdan sınır kapısında sağlık sigorta poliçesi ile kendilerini davet edenler tarafından düzenlenmiş davetiyelerin asıllarını isteyebiliyor, otel rezervasyonlarını kontrol edebiliyor, ayrıca ülkede bulunulacak süre zarfında geçimlerini sağlayacak maddi imkanlara sahip olup olmadıklarını sorgulayabiliyor. Bu nedenle, bu tür kanıtlayıcı belgeler ile yeterince nakit para veya kredi kartının bulundurulması önem taşıyor.
Romanya’ya kendi özel araçlarıyla seyahat edecek vatandaşlarımızın ”rovignette” adı verilen elektronik otoyol geçiş kartlarını sınır kapılarında mutlaka satın alarak araçlarının önce camlarına takmaları, hız sınırlamalarına titizlikle uymaları, emniyet kemeri takma ve direksiyonda başında cep telefonuyla konuşmama kuralına kesinlikle riayet etmelerini tavsiye ediyoruz. Ayrıca, Romanya’da sağlık hizmetleri tatminkar düzeyde olmadığından, yaptırılacak sağlık sigortalarının bulundukları ülkeye veya Türkiye’ye ambulans uçakla nakile imkan verecek teminatlar içermesine özen göster- meleri de gerekiyor.
Romanya’ya 45 milyon dolarlık makine ihracatı potansiyelimiz var
Polonya’dan sonra Orta Avrupa’nın ikinci en büyük piyasası olan Romanya, bir Avrupa Birliği ülkesi olmasının yanı sıra yaklaşık 1000 kilometrelik bir alanda 200 milyon tüketiciye ulaşan çok önemli ticaret yollarının ve merkezlerin kavşağında bulunuyor. Ülkenin bulunduğu coğrafya ise Merkezi Avrupa, Baltık ülkelerine açılım sağlayacak önemli bir noktada. Topraklarının dörtte birinin ormanlık olması nedeniyle Romanya’nın doğal zenginliklerinin başında kerestelik orman ürünleri geliyor. Esas itibarıyla göreceli küçük bir pazar olmasına karşın, zengin orman kaynakları ve stratejik konumu ile oldukça yaygın bir üretim ülkesi olan Romanya, ucuz maliyetler ve enerji kaynakları, hammadde ve lojistik açıdan özellikle son 10 yıl içinde orman ürünleri sektöründeki Türk firmalarının üretimini çeken bir ülke konumunda oldu.
Romanya, her bölgesinde ayrı bir sektör uzmanlaşmasının olduğu bir ülke. Bur çerçevede, kereste sektörü için en uygun istihdam ve iş olanakları, ormanların bol olduğu Kuzey Romanya’da mevcut. Kereste sektöründe bazı kısıtlamaların olduğunu Romanya’dan ülke dışına saf odun satışı yapılamıyor. 5 milyon euro üzeri yatırım yapan firmalara 3. ya da 5. aydan itibaren vergi kolaylıklarının sağlandığını ülkede, fabrika kurmak bu sektördeki en karlı ticaret olarak yorumlanıyor. Roman- ya’nın orman zenginliği nedeniyle birçok Türk firmasının bu ülkede MDF, levha yonga tesisi yatırımı var. Romanya’da tesis kuran Türk firmaları, Türkiye’de ve yurt dışındaki müşterilerinin yüksek ve özel kaliteli yonga levha taleplerini bu şekilde karşılıyor.
Geçen yıl 2.2 milyon dolarlık ağaç işleme makinesi ihraç ettik
Romanya’daki orman ürünleri potansiyeli bu ülkeye ağaç işleme makineleri ihracatını da gündeme getirmekte. Romanya’nın ağaç işleme makinesi ithalatı 2012 yılında 77 milyon dolar, 2013 yılında 74 milyon dolar, 2014 yılında ise 80 milyon dolar oldu. Bu bilgiler kapsamında: Romanya 2012 yılında en çok torna, işleme merkezleri ve diğer makinelerin yer aldığı ürün grubundan, 2013 yılında kesme ve ebatlama makinelerinin yer aldığı ürün grubundan, 2014 yılında ise Post-Forming makinelerinin yer aldığı ürün grubundan ithalat gerçekleştirdi.
Romanya ile Türkiye arasındaki ağaç işleme makinesi ticaretine baktığımızda en çok 2012 yılında 8.7 milyon dolar olarak gerçekleştiğini, 2013 yılında yüzde 80’e yakın bir azalışla 1.8 milyon dolar olduğunu, 2014 yılında ise yüzde 85 artarak 3.5 milyon dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. 2015 yılı sonunda da bu rakamın yüzde 37 azalarak 2.2 milyon dolar olduğu görülüyor. Öte yandan, Türkiye’nin Romanya’ya en fazla ihracatı 2012 ve 2013 yılında torna, işleme merkezleri ve diğer makinelerin yer aldığı ürün grubunda, 2014 ve 2015 yıllarında ise kesme ve ebatlama makinelerinin yer aldığı ürün grubunda gerçekleşti. Bu bağlamda, Türkiye’nin Romanya’ya ihraç edebileceği indikatif potansiyel makine ticaretinin ise yaklaşık 45 milyon dolar olduğu hesaplanıyor.
